Türkiye İstatistik Kurumu’nun sanayi ve hizmet sektörlerine ilişkin ciro, istihdam ve ücret istatistikleri, piyasalarda hızlı bir toparlanma olmazsa işsizlikte yeni bir dalganın kapıda olduğunu haber veriyor.
Ekonomik krizin bir parçası olarak iç ve dış talep hızla çökünce, işletmelerin krizin faturasını ilk yükledikleri yer çalışanlar oldu. İşten çıkarmalarla istihdam ve toplam ücret ödemeleri aşağı çekildi. Geçen yılın son çeyreğinde net bir şekilde kendini ortaya koyan bu eğilim, bu yılın ilk çeyreğinde krizin daha da derinleşmesiyle işten çıkarmaların hızlanmasının yanısıra, çalışan kişi başına ücretlerin de düşmesine yol açtı. Böylece işten çıkartılanların yanısıra işini henüz kaybetmemiş olanlara da fatura çıkartıldı.
Ancak cirolardaki düşüş, istihdam ve ücretlerdeki düşüşten kat kat daha yüksek durumda. Bu nedenle piyasalarda ciro artışını sağlayacak bir toparlanma kısa sürede gerçekleşmezse, yeni işten çıkartmaların gündeme gelmesi ve çalışanların kişi başına ortalama ücretlerinin daha da aşağı çekilmesi kaçınılmaz gözüküyor. Toplam istihdamı daha da düşürmeye dönük işten çıkarmaların yanısıra, mevcut çalışanları daha düşük ücretlilerle değiştirmeye yönelik işten çıkarmalar da yaşanabilir.
CİRO KAYBI HIZLANDI
Sanayide cirolar geçen yılın son çeyreğinde yüzde 10.6, 2009’un ilk çeyreğinde ise yüzde 12.7 olmak üzere toplam yüzde 22 oranında düştü. Sanayide ilk çeyrek cirosu 2008’in ilk çeyreğinin yüzde 13.6 altında kaldı. Ticaret ve hizmetler alanında 2008’in 4. çeyreğinde sanayiye göre daha ılımlı bir ciro kaybı olurken, ilk çeyrekte neredeyse iki katı hızda bir kötüleşme yaşandı. Ticaret ve hizmetlerde 4. çeyrekte yüzde 6.4 olan ciro kaybı, ilk çeyrekte yüzde 21.4’e fırladı. Böylece iki çeyrekteki toplam ciro kaybı yüzde 26.4’e ulaşırken, ilk çeyrek cirosu bir yıl öncesinin yüzde 9 altında kaldı.
Ciro kaybına paralel olarak toplam istihdam ve ücretlerde aşağı çekildi. Sanayide 2008’in 4. çeyreğinde yüzde 3.12 olan istihdam kaybı, bu yılın ilk çeyreğinde yüzde 7’yi aştı. İki çeyrekteki toplam istihdam kaybı yüzde 9.9’u aşan sanayide istihdam, bir yıl öncesinin yüzde 10.4 altında bulunuyor. Ticaret ve hizmetlerdeki istihdam kaybı 4. çeyrekte sanayiden yüksek, ilk çeyrekte ise çok daha düşük düzeyde kaldı. Ticaret ve hizmetlerde 2008’in son çeyreğinde yüzde 4, 2009’un ilk çeyreğinde yüzde 2.3, iki çeyrek toplamında yüzde 6.2 istihdam kaybı yaşandı. İlk çeyrek itibarıyla ticaret ve hizmetlerdeki istihdam, geçen yılın yüzde 2.1 altında bulunuyor.
KİŞİ BAŞINA ÜCRET DE DÜŞTÜ
Toplam ücretlerdeki kayıp 2008’in son çeyreğinde toplam istihdam kaybından daha düşük düzeyde iken, 2009’un ilk çeyreğinde ücretlerdeki düşüş, istihdamdaki düşüşten daha yüksek oldu. Krizin ilk dalgasında öncelikle düşük ücretli ve düşük nitelikli çalışanlar çıkartılırken, krizin derinleşmesi ile artık yüksek ücretli nitelikli elemanların da işten çıkartıldığı ve çalışanların ücretlerinin de aşağı çekilmeye başlandığı anlaşılıyor.
2008’in son çeyreğinde sanayide toplam ücretler yüzde 0.52 düşmesine karşın, çalışan kişi başına ücretler yüzde 2.7 gibi bir artış gösterdi. Ancak bu artış yüzde 3.3 olan üç aylık ortalama enflasyonun altında kaldı. Yılın ilk çeyreğinde ise kişi başına ücret düzeyi nominal olarak da yüzde 1.6 düştü.
Hizmetler ve ticarette ise 2008’in son çeyreğinde toplam ücretler yüzde 1.3 oranında artarken, çalışan sayısındaki azalma nedeniyle kişi başına ücret yüzde 5.5 oranında arttı. Bu yılın ilk çeyreğinde ise toplam ücretlerdeki düşüşün yüzde 2.7 ile istihdamdaki düşüşün üzerine çıkması nedeniyle kişi başına ücret yüzde 0.4 geriledi.
ÇALIŞAN BAŞINA CİRO DÜŞÜYOR
Cirolar ile ücretlerin seyri birlikte ele alındığında, şu ana kadar işten çıkarmalar ve kişi başına ücretlerin düşürülmesi ile krizin çalışan kesime çıkardığı faturanın daha da artacağının işaretleri görülüyor. Çünkü çalışan kesime çıkan bütün faturaya rağmen çalışan kişi başına elde edilen ciro miktarı hızlı bir düşüş içinde. Öte yandan aynı miktarda ciroya karşılık ödenen toplam ücret, işten çıkarmalara ve ücret düşüşüne rağmen sürekli bir artış eğiliminde. Bu durumda cirolarda bir toparlanma meydana gelmezse yeni işyeri kapatma, işten çıkarma ve ücret düşürme operasyonlarının gündeme gelmesi kaçınılmaz gözüküyor.
Sanayide çalışan kişi başına ciro 2008’in son çeyreğinde yüzde 7.7, bu yılın ilk çeyreğinde yüzde 6.1 düştü. İki çeyrekte toplam yüzde 13.4 azalan sanayide çalışan kişi başına ciro, geçen yılın da yüzde 3.6 altında bulunuyor.
Ticaret ve hizmetlerde de kişi başına ciro 4. çeyrekte yüzde 2.5, bu yılın ilk çeyreğinde yüzde 19.5 düştü. İki çeyrekte çalışan kişi başına elde ettiği ciroda toplam yüzde 21.6 kayıp yaşayan ticaret ve hizmetler, geçen yılın da yüzde 7.1 altında bulunuyor. Böylece son iki çeyrekte ciroya göre ücretler sanayide toplam yüzde 16.6, hizmetler ve ticarette yüzde 34 arttı.
28 Haziran 2009 Pazar
26 Haziran 2009 Cuma
İşte kimlikleri gizlenen ihracatçı firmalar
Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin en büyük 1000 ihracatçı listesinde adını gizleyen 196 firmanın kimliklerini ortaya çıkardık. Adı gizlenen firmalar arasında en büyük holdinglere mensup firmalar, halka açık şirketler, yabancı sermayeli kuruluşlar ve KİT’ler bile var.
Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin (TİM) açıkladığı en büyük 1000 ihracatçı araştırmasında 238 firmanın adı açıklanmadı. Bunlardan 115’i araştırmaya katılmakla birlikte adının gizlenmesini istedi, 123’ü ise araştırmaya hiç katılmadı. İhracat gibi dışa açık bir faaliyetin şampiyonluğunu yapan her 4 şirketten yaklaşık birinin adının gizli tutulması şaşırtıcı bir durumdu. Daha da şaşırtıcı olan ise hisseleri borsada işlem gördüğü için zaten tüm mali bilgilerini halka açıklamak zorunda olan şirketler ile Türkiye’nin en büyük ve en profesyonel şirketlerinin de adı gizlenen firmalar arasında yer almasıydı. Kimliğini gizleyenler arasında yabancı sermayeli şirketlerin de yer alması bir başka ilginç nokta oldu. Aynı şekilde Makine Kimya Endüstrisi Kurumu ve Tekel gibi kamu kuruluşları bile yer aldı.
Şirket yönetiminde kurumsal yönetişimin en yüksek standart olarak görüldüğü günümüzde, şirketlerin müşterilerine, yatırımcılarına, iş ortaklarına ve çalışanlarına karşı alabildiğine açık, şeffaf ve katılımcı bir sistem kurması öneriliyor. Global pazarlardaki rekabette başarı sağlayan şirketlerin, konu şeffaflığa gelince çekingen davranmaları tutarsızlık yaratıyor.
GİZLİLİK BOŞUNA BİR ÇABA
Üstelik günümüzün iletişim ve teknoloji dünyasında verileri ve kimlikleri gizlemeye çalışmak da çoğu kez boşuna bir çaba oluyor. Bu imkanları iyi kullanınca adı gizlenen 238 ihracatçının 196’sının adını ortaya çıkarmak pek de zor olmadı.
Bu yıl adının açıklanmasını istemeyen 238 kurumun 71’i geçen yıl adlarını açıklamışlardı. Geçen yılki sıraları da açıklandığı için, 2007 listesine bakarak bunların adına ulaşmak hemen mümkündü.
Ayrıca TİM’in açıkladığı tablonun gizlenen sütununda firmaların vergi numaraları yer alıyordu. Bu numaralarla tek tek sorgulama yapınca da adı açıklanmayan tüm firmaların kimliği ortaya çıktı. İsimlerini kesinleştirdiğimiz 196 firmalık listeyi yayınlıyoruz. Açıklanan 2007 ve 2008 listeleri ile vergi numaraları arasındaki çeşitli uyumsuzluklar nedeniyle ismini tam kesin olarak netleştiremediğimiz 42 firmanın adını yayınlamıyoruz.
2008’DE GİZLENENLER ARTTI
TİM’in en büyük 1000 ihracatçı araştırmasında geçen yıl 147 firmanın adı açıklanmamıştı, 2008’de bu sayı 238’e çıktı. 2007’de 95 firma adının açıklanmasını istememişti, 2008’de 115 firma istemedi. Araştırmaya katılmayanların sayısı 2007’de 52 iken 2008’de 123’e çıktı. Bu arada geçen yıl adı açıklanmayan 147 şirketten 45’i 2008’de adlarının açıklanmasını kabul ettiler. Buna karşın geçen yıl adını açıklanan 71 firma, bu yıl kimliği gizlenen şirketler safına katıldı.
İhracatın zirvesinde gizlenen şirketler
Sırası Adı açıklanmayan firmalar İhracat( bin $)
8 Habaş Sınai Ve Tıbbi Gazlar İstihsal End.AŞ 1,720,030
22 Honda Türkiye AŞ 597,729
27 Areva T&D Enerji Endüstrisi AŞ 482,063
33 Goodyear Lastikleri T.AŞ 368,136
47 Türk Traktör Ve Ziraat Mak. AŞ 253,515
56 Evtekssan Dış Ticaret AŞ 222,286
64 Arçelik Lg Klima San. Ve Tic. AŞ 195,349
68 Evyap International Dış Tic.A. Ş. 181,706
72 İstanbul Gıda Dış Tic.A.Ş 169,996
82 Türk Demirdöküm Fab. AŞ 155,223
98 Exsa Eksport San. Mam. Satış Ve Araş. AŞ 130,222
100 Med Marine Kılv.Ve Röm. Hiz.İn Ş.San.Ve Tic.AŞ 129,648
104 Gemini Denta Gemi İnşa Nakliye İşletme Tic. AŞ 124,000
107 Kent Gıda Madd. San. Ve Tic. AŞ 120,881
117 Erişler Gıda San.Ve Tic.AŞ 114,552
121 Tütün,Tütün Mam. Tuz Ve Alkol İşl. AŞ 112,136
139 Petrol Ofisi AŞ 99,866
142 Asaş Alüminyum San. Ve Tic. A.Ş 98,052
144 Enpay Endüstiyel Paz.Ve Yatırım AŞ 95,580
148 Sunjüt Suni Jüt San. Ve Tic. AŞ 93,679
152 İlke Personel Yönet. Ve Taşar. Hizm. Ltd. Şti. 91,170
154 Güngen Denizcilik Vetic.AŞ 90,330
158 Colgate Palmolive Tem.Ürun. San.Ve Tic.AŞ 89,379
163 Park Elektrik Üretım Mad.San.Ve Tic.AŞ 86,682
166 Schneider Elektrik San.Ve Tic. AŞ 84,810
169 Dearsan Gemi İnş.San.AŞ 83,564
170 Balsu Gıda San.Ve Tic.A.Ş 83,356
177 Ağır Haddecilik AŞ 80,550
184 Standard Profil Otom.San.Ve.Tic.AŞ 74,357
185 Bosch Rexroth Otomasyon San. Ve Tic. AŞ 74,357
193 Ayka Teks. San. Ve Tic. AŞ 71,528
196 Murat International Dış Tic A. Ş. 70,807
197 Pak İhracat AŞ 70,650
199 Polimer Kauçuk San. Ve Paz. AŞ 69,754
201 Beyko Konfeksiyon İç Ve Dış Tic.Ltd.Şti 69,432
211 Kets Teks.Turz.Tic.A.Ş 65,888
215 Organik Kimya San.Ve Tic.AŞ 64,674
222 S.F.A. Soğutma Sanayi İç Ve Dış Tic. AŞ 63,042
227 Baykanlar Teks. San.Ve Tic.Ltd. Şti 62,623
237 Philsa Philip Morris Sabancı Sigara Ve Tütün San.AŞ 61,015
241 BOTAŞ Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ 60,332
242 Tuzla Gemi End. AŞ 60,249
244 Enka İnşaat Ve San. AŞ 60,056
248 Atk Dış Tic.Paz.AŞ 59,693
253 Ünilever San.Ve Tic.Türk AŞ 58,992
264 Fer İç Ve Dış Tic. Ltd. Şti. 56,604
274 Çimentaş İzmir Çimento Fab. T.AŞ 55,229
275 Ege Gübre Sanayii AŞ 55,048
276 Levi Strauss İst. Konf. San.Ve Tic. AŞ 54,994
283 EAE Elektrik Asansör Endüstrisi San.Ve Tic.AŞ 53,764
291 Toyota Tsusho Europe S.A. Turkiye Gebze Şub. 53,074
298 Hc Trading B.V. İstanbul Şubesi 52,149
300 Pusula İth. İhr. Ve Paz. AŞ 51,707
303 Al Tekstil Konf. San. Ve Tic. Ltd. Şti. 51,136
313 Arcelor Ambalaj Çeliği San.Ve Tic.AŞ 49,218
316 Milangaz L.P.G. Dağıtım Tic. Ve San. AŞ 48,686
334 Süperlas Süperlastik Kauçuk Ve Plastik San. Ve Tic. AŞ 45,392
336 Falcon Teks. San. Ve Tic. AŞ 45,201
340 Ormo Tekstil Paz.Ve İhr.AŞ 44,998
344 İmisk İth.İhr.Tic.Ve Nak.AŞ 44,597
353 Totomak Makina Ve Yed.Parça San.Ve Tic.AŞ 43,767
358 Cihan Teks. Ürünl. San. Ve Dış Tic. Ltd. Şti. 43,492
370 Amylum Nişasta San.Tic.AŞ 41,370
372 Harput Tekstil San. Ve Tic. Ltd. Şti. 41,341
384 Kütahya Porselen San. AŞ 39,451
394 Özmaya San. AŞ 38,076
395 Emirhan Denizcilik Turizm Ve Petrol Ürün Tic Ltd.Şti. 37,922
396 Crown Bevcan Turkiye Amb.San. Ve Tic.AŞ 37,723
403 Kasar Ve Dual Tekstil San. AŞ 37,134
406 İlsa Dış Tic.Ltd.Şti. 36,940
407 Surer Kuyumculuk Dericilik Sanayi Ve Ticaret Ltd.Sti. 36,932
408 Toprak Dış Ticaret AŞ 36,882
409 Corus Yasan Metal Sanayı Ve Ticaret AŞ 36,796
417 Profıl Metal Dıs Tic.Ltd.Sti. 36,269
427 Gantanker Denizcilik ve Tic. AŞ 35,350
431 İstanbul Dış Tic.Hizmetleri AŞ 35,054
438 Makina Ve Kimya Endüstrisi Kurumu Genel Müdürlüğü 34,255
444 Şantuk Tekstil San. Ve Tic. AŞ 33,515
450 Baymonte Kuyumculuk San. Ve Tic. Ltd. Şti. 33,234
458 Atmaca Elektronik San.Ve Tic. Ltd.Şti. 32,890
459 Ekor Geri Dönüşt. Madd. San. Ve Tic. AŞ 32,804
464 Rasa Enerji Üretim AŞ 32,479
465 Gretsch-Unitas Yapı Elamanları San. Ve Tic. AŞ 32,449
467 Bericap Kapak San.Ltd.Şti 32,329
468 Erenko Teks. İhr. San. Ve Tic. AŞ 32,291
473 Akçansa Çimento San.Ve Tic.A.Ş . 32,102
474 İleri Kuyumculuk İnş. Teks.Ve Ve Tur.San.Tic.Ltd.Şti. 32,060
480 Gemak Gemi İnşaat San. Ve Tic. AŞ 31,749
490 Gezer Ayakkabı Deri San.Ve Tic A.Ş 31,152
496 Çelik Tekne San. Ve Tic.AŞ 30,900
501 V.B.G. Denizcilik San. Tic. AŞ 30,610
509 Aygün Alüminyum San. Ve Tic. A.Ş 30,087
510 Düzgit Gemi İnşaa San. AŞ 30,000
514 Enerji-Sistem İnş.Ve İş Mak. San.Tic.Ltd.Şti. 29,811
517 Low Profile İstanbul Teks. San. Ve Dış Tic.A.Ş 29,693
521 Tat Konserve San. AŞ 29,415
529 BASF Türk Kimya Sanayi Ve Ticaret Ltd.Sti. 28,948
531 Kesimal Kardeşler İnş.San.Nakl Turizm Tic.AŞ 28,873
532 Hürsan Havlu Üretim San. Ve Tic. AŞ 28,824
535 Aslanlar İth. İhr. Aş. 28,674
540 Nestle Gıda Sanayi AŞ 28,409
543 Ekrem Narin İth. İhr. Ltd. Şti. 28,198
546 Berteks Pazarlama AŞ 28,098
552 Dizayn Teknik Plastik Boru Elem. San.Ve Tic.AŞ 27,847
553 Misun Yem Gıda San.Tic.Ve Taş. AŞ 27,813
557 Pfizer İlaçları Ltd.Şti. 27,616
560 Zafer Tekstil San. Ve Tic.AŞ 27,522
564 Garanti Denizcilik AŞ 27,221
565 Aydın Örme San. Ve Tic. AŞ 27,142
567 Goldmas Kuyumculuk Sanayi Ve Ticaret Ltd.Sti. 27,080
568 Erna-Maş Mak. Tic. Ve San. AŞ 27,048
569 Next Sourcing Vm Ltd. İstanbul Şubesi 27,024
574 Yalım Dış Tic.Ltd. Şti. 26,944
575 Kartonsan Karton San. Ve Tic. AŞ 26,931
577 Seçil Plastik Kauçuk San. Ve Tic. Ltd. Şti. 26,922
578 İçkale İnşaat Ltd.Şti. 26,837
582 İdeal İnş. Ve Dış Tic.Ltd.Şti. 26,689
583 Gimas Girgin Dış Tic.Ltd.Şti. 26,688
591 Hekimoğlu Döküm San.Nak.Ve Tic .AŞ 26,507
600 İhsar Dış Ticaret AŞ 26,041
605 Beldeyama Mot. Vasıtalar San. Ve Tic. A Ş. 25,787
607 Superlit Boru San.AŞ 25,752
621 Umay Denizcilik Ltd. Şti. 25,265
622 Rıva Toz Boya Sanayiı Ve Ticaret AŞ 25,258
679 S.S.P Otomotiv Sanayi Ve Dış Tic.AŞ 23,186
706 Ak-Al Teks.San.A.Ş 22,451
717 Yazaki Wiring Techno Logies Türkiye Elk.Sis.S.T.Ltd.Şti. 22,164
724 Wagon Automotive San Ve Tic.Aş 21,941
809 Baymak Makina San.Ve Tic.AŞ 19,581
814 Ceta Mak. San. Ve Tic. AŞ 19,468
815 Eren Teks.Tic.Ve San.A.Ş 19,464
820 Melih Gıda Sebze Mey. Nak. Amb Pls. San. Ve Tic. Ltd. Şti. 19,309
824 Erpa Hazır Giyim İç Ve Dış Tic.AŞ 19,210
825 Porland Porselen San.Ve Tic. AŞ 19,201
827 Cengiz Makina San.Ve Tic.AŞ 19,072
834 Topkapı İplik San.Ve Tic.A.Ş 18,888
836 Travertıne Bros Dogal Tas Mad. San.Ve Tic.A.S 18,874
839 Gülle Entegre Teks.İşletm.San. Ve Tic.Ltd.Şti. 18,794
843 Sinter Metal İmalat San.AŞ 18,745
847 Syngenta Tar.San.Ve Tic.AŞ 18,679
855 Aga-Kim Kimya San.Ve.Tic.AŞ 18,585
856 Murat Makina Pazarlama Ve Tic. AŞ 18,542
862 Hemsi Tar.Ürn.Tic.Ve San.Ltd. Şti. 18,463
865 Kind Dış Tic.Ltd.Şti. 18,430
869 Güral Porselen Turizm Ve Vitri Fiye San.AŞ 18,381
872 Haribo Şeker.San.Ve Tic.Ltd. Şti. 18,332
875 Yeni Habur Nak.Gıd.Otom.İnş. San.Tic.İth.İhr.Ltd.Şti. 18,320
881 Senpa Sentetik Ve Pamuklu Ent. Giyim San.Tic.Ve Turz.A.Ş 18,180
882 Remet Alüminyum Sanayı İç Ve Dış Tıcaret Ltd.Şti. 18,177
885 Kaynak Tekniği San. Ve Tic. AŞ 18,049
889 Matad Teks.Sınai Tic.Ür.Ltd. Şti 18,001
890 Samteks Teks.San.Ve Tic.Ltd. Şti. 17,980
891 Fadis Dış Tic.Ve Mak.San.Ltd. Şti. 17,980
892 Tanrıverdi Mensucat San.A.Ş 17,969
893 Renezoğlu Tar.Ürn.Ve Taşımacı. Plastik San.Ve Tic.Ltd.Şti. 17,968
897 Paklar Gıda Sanayi Ve Tic.Ltd. Şti 17,889
902 Batısöke Söke Çimento San.Türk AŞ 17,812
907 Art Dış Tic.Ltd.Şti. 17,652
908 Supsan Motor Subapları San.Ve Tic.AŞ 17,641
909 Alkan Teks.Gıda İnş.San.İç Ve Dış Tic.Ltd.Şti. 17,610
915 Agnova Tarım Ticaret Ve Sanayi Limited Şti. 17,396
921 Rexam Paketleme San.Ve Tic.Aş. 17,275
922 Sun Pet Ambalaj San.Ve Tic.A.Ş 17,271
925 Vgs Gömlek Teks.San.Ve Tic.A.Ş 17,251
926 Er-Fa Nakliyat İth.İhr.Ltd.Şti. 17,232
928 Intermondial Tekstil Tic. Ltd. Şti. 17,196
929 Adamer İç Ve Dış Tic.Ltd.Ş. 17,193
930 Kısmet Teks. Ürünl. San. Ve Tic. Ltd. Şti. 17,191
931 Billy Gold Dış Ticaret Ltd.Şti. 17,172
936 Sepici Grubu Deri Paz.AŞ 17,079
937 Karsan Otomotiv San. Ve Tic. AŞ 17,036
939 Mavi Denizcilik Ve Taş.Tic.A.Ş 17,000
941 Summa Turizm Yatırımcılığı A.Ş 16,993
943 ZF Lemförder Aks Modülleri San.Ve Tic.AŞ 16,931
944 Öz-Ege Tütün San.Tic.AŞ 16,923
945 Volvo Otomotiv Türk Ltd.Şti. 16,772
947 Trend Ticaret Ltd.Şti. 16,737
953 Motor Tekstil San. Ve Tic. AŞ 16,643
954 Firma Beşer Teks.San.Ve Tic. Ltd.Şti. 16,599
955 Teksan Jenarator İç Ve Dış Tic.Ltd.Şti. 16,591
956 Özör Teks.San.Ve Tic.A.Ş 16,567
960 Seramiksan Turgutlu Seramik San.Ve Tic.AŞ 16,527
965 Moda Teks.Ve Konf.Tic.Ltd.Şti. 16,455
966 Pulver Kimya San. Ve Tic. AŞ 16,432
968 Ece Konf. San. Ve Tic. AŞ 16,391
969 Erdemir Çelik Servis Merk. San. Ve Tic.AŞ 16,368
971 Gürok Turizm Ve Madencilik A.Ş 16,351
973 Fatih Teks.San.Ve Dış Tic.Ltd. Şti 16,332
977 Sarıal Teks. San. Ve Dış Tic. AŞ 16,295
982 Alper İç Ve Dış Tic. Ltd. Şti. 16,267
983 Tan-Alize Kozmetik Ve Temizlik Ürün.San.Ve Tic.AŞ 16,263
985 Şahin Çelik San.AŞ 16,200
987 Yeteks Teks. San. Ve Tic. Ltd. Şti. 16,180
994 Martur Sünger Ve Koltuk Tesisleri Tic.Ve San.A.Ş 16,038
995 Kılıç Teks.San.Tic.Ltd.Şti 16,013
997 Filiz Denizcilik AŞ 16,000
Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin (TİM) açıkladığı en büyük 1000 ihracatçı araştırmasında 238 firmanın adı açıklanmadı. Bunlardan 115’i araştırmaya katılmakla birlikte adının gizlenmesini istedi, 123’ü ise araştırmaya hiç katılmadı. İhracat gibi dışa açık bir faaliyetin şampiyonluğunu yapan her 4 şirketten yaklaşık birinin adının gizli tutulması şaşırtıcı bir durumdu. Daha da şaşırtıcı olan ise hisseleri borsada işlem gördüğü için zaten tüm mali bilgilerini halka açıklamak zorunda olan şirketler ile Türkiye’nin en büyük ve en profesyonel şirketlerinin de adı gizlenen firmalar arasında yer almasıydı. Kimliğini gizleyenler arasında yabancı sermayeli şirketlerin de yer alması bir başka ilginç nokta oldu. Aynı şekilde Makine Kimya Endüstrisi Kurumu ve Tekel gibi kamu kuruluşları bile yer aldı.
Şirket yönetiminde kurumsal yönetişimin en yüksek standart olarak görüldüğü günümüzde, şirketlerin müşterilerine, yatırımcılarına, iş ortaklarına ve çalışanlarına karşı alabildiğine açık, şeffaf ve katılımcı bir sistem kurması öneriliyor. Global pazarlardaki rekabette başarı sağlayan şirketlerin, konu şeffaflığa gelince çekingen davranmaları tutarsızlık yaratıyor.
GİZLİLİK BOŞUNA BİR ÇABA
Üstelik günümüzün iletişim ve teknoloji dünyasında verileri ve kimlikleri gizlemeye çalışmak da çoğu kez boşuna bir çaba oluyor. Bu imkanları iyi kullanınca adı gizlenen 238 ihracatçının 196’sının adını ortaya çıkarmak pek de zor olmadı.
Bu yıl adının açıklanmasını istemeyen 238 kurumun 71’i geçen yıl adlarını açıklamışlardı. Geçen yılki sıraları da açıklandığı için, 2007 listesine bakarak bunların adına ulaşmak hemen mümkündü.
Ayrıca TİM’in açıkladığı tablonun gizlenen sütununda firmaların vergi numaraları yer alıyordu. Bu numaralarla tek tek sorgulama yapınca da adı açıklanmayan tüm firmaların kimliği ortaya çıktı. İsimlerini kesinleştirdiğimiz 196 firmalık listeyi yayınlıyoruz. Açıklanan 2007 ve 2008 listeleri ile vergi numaraları arasındaki çeşitli uyumsuzluklar nedeniyle ismini tam kesin olarak netleştiremediğimiz 42 firmanın adını yayınlamıyoruz.
2008’DE GİZLENENLER ARTTI
TİM’in en büyük 1000 ihracatçı araştırmasında geçen yıl 147 firmanın adı açıklanmamıştı, 2008’de bu sayı 238’e çıktı. 2007’de 95 firma adının açıklanmasını istememişti, 2008’de 115 firma istemedi. Araştırmaya katılmayanların sayısı 2007’de 52 iken 2008’de 123’e çıktı. Bu arada geçen yıl adı açıklanmayan 147 şirketten 45’i 2008’de adlarının açıklanmasını kabul ettiler. Buna karşın geçen yıl adını açıklanan 71 firma, bu yıl kimliği gizlenen şirketler safına katıldı.
İhracatın zirvesinde gizlenen şirketler
Sırası Adı açıklanmayan firmalar İhracat( bin $)
8 Habaş Sınai Ve Tıbbi Gazlar İstihsal End.AŞ 1,720,030
22 Honda Türkiye AŞ 597,729
27 Areva T&D Enerji Endüstrisi AŞ 482,063
33 Goodyear Lastikleri T.AŞ 368,136
47 Türk Traktör Ve Ziraat Mak. AŞ 253,515
56 Evtekssan Dış Ticaret AŞ 222,286
64 Arçelik Lg Klima San. Ve Tic. AŞ 195,349
68 Evyap International Dış Tic.A. Ş. 181,706
72 İstanbul Gıda Dış Tic.A.Ş 169,996
82 Türk Demirdöküm Fab. AŞ 155,223
98 Exsa Eksport San. Mam. Satış Ve Araş. AŞ 130,222
100 Med Marine Kılv.Ve Röm. Hiz.İn Ş.San.Ve Tic.AŞ 129,648
104 Gemini Denta Gemi İnşa Nakliye İşletme Tic. AŞ 124,000
107 Kent Gıda Madd. San. Ve Tic. AŞ 120,881
117 Erişler Gıda San.Ve Tic.AŞ 114,552
121 Tütün,Tütün Mam. Tuz Ve Alkol İşl. AŞ 112,136
139 Petrol Ofisi AŞ 99,866
142 Asaş Alüminyum San. Ve Tic. A.Ş 98,052
144 Enpay Endüstiyel Paz.Ve Yatırım AŞ 95,580
148 Sunjüt Suni Jüt San. Ve Tic. AŞ 93,679
152 İlke Personel Yönet. Ve Taşar. Hizm. Ltd. Şti. 91,170
154 Güngen Denizcilik Vetic.AŞ 90,330
158 Colgate Palmolive Tem.Ürun. San.Ve Tic.AŞ 89,379
163 Park Elektrik Üretım Mad.San.Ve Tic.AŞ 86,682
166 Schneider Elektrik San.Ve Tic. AŞ 84,810
169 Dearsan Gemi İnş.San.AŞ 83,564
170 Balsu Gıda San.Ve Tic.A.Ş 83,356
177 Ağır Haddecilik AŞ 80,550
184 Standard Profil Otom.San.Ve.Tic.AŞ 74,357
185 Bosch Rexroth Otomasyon San. Ve Tic. AŞ 74,357
193 Ayka Teks. San. Ve Tic. AŞ 71,528
196 Murat International Dış Tic A. Ş. 70,807
197 Pak İhracat AŞ 70,650
199 Polimer Kauçuk San. Ve Paz. AŞ 69,754
201 Beyko Konfeksiyon İç Ve Dış Tic.Ltd.Şti 69,432
211 Kets Teks.Turz.Tic.A.Ş 65,888
215 Organik Kimya San.Ve Tic.AŞ 64,674
222 S.F.A. Soğutma Sanayi İç Ve Dış Tic. AŞ 63,042
227 Baykanlar Teks. San.Ve Tic.Ltd. Şti 62,623
237 Philsa Philip Morris Sabancı Sigara Ve Tütün San.AŞ 61,015
241 BOTAŞ Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ 60,332
242 Tuzla Gemi End. AŞ 60,249
244 Enka İnşaat Ve San. AŞ 60,056
248 Atk Dış Tic.Paz.AŞ 59,693
253 Ünilever San.Ve Tic.Türk AŞ 58,992
264 Fer İç Ve Dış Tic. Ltd. Şti. 56,604
274 Çimentaş İzmir Çimento Fab. T.AŞ 55,229
275 Ege Gübre Sanayii AŞ 55,048
276 Levi Strauss İst. Konf. San.Ve Tic. AŞ 54,994
283 EAE Elektrik Asansör Endüstrisi San.Ve Tic.AŞ 53,764
291 Toyota Tsusho Europe S.A. Turkiye Gebze Şub. 53,074
298 Hc Trading B.V. İstanbul Şubesi 52,149
300 Pusula İth. İhr. Ve Paz. AŞ 51,707
303 Al Tekstil Konf. San. Ve Tic. Ltd. Şti. 51,136
313 Arcelor Ambalaj Çeliği San.Ve Tic.AŞ 49,218
316 Milangaz L.P.G. Dağıtım Tic. Ve San. AŞ 48,686
334 Süperlas Süperlastik Kauçuk Ve Plastik San. Ve Tic. AŞ 45,392
336 Falcon Teks. San. Ve Tic. AŞ 45,201
340 Ormo Tekstil Paz.Ve İhr.AŞ 44,998
344 İmisk İth.İhr.Tic.Ve Nak.AŞ 44,597
353 Totomak Makina Ve Yed.Parça San.Ve Tic.AŞ 43,767
358 Cihan Teks. Ürünl. San. Ve Dış Tic. Ltd. Şti. 43,492
370 Amylum Nişasta San.Tic.AŞ 41,370
372 Harput Tekstil San. Ve Tic. Ltd. Şti. 41,341
384 Kütahya Porselen San. AŞ 39,451
394 Özmaya San. AŞ 38,076
395 Emirhan Denizcilik Turizm Ve Petrol Ürün Tic Ltd.Şti. 37,922
396 Crown Bevcan Turkiye Amb.San. Ve Tic.AŞ 37,723
403 Kasar Ve Dual Tekstil San. AŞ 37,134
406 İlsa Dış Tic.Ltd.Şti. 36,940
407 Surer Kuyumculuk Dericilik Sanayi Ve Ticaret Ltd.Sti. 36,932
408 Toprak Dış Ticaret AŞ 36,882
409 Corus Yasan Metal Sanayı Ve Ticaret AŞ 36,796
417 Profıl Metal Dıs Tic.Ltd.Sti. 36,269
427 Gantanker Denizcilik ve Tic. AŞ 35,350
431 İstanbul Dış Tic.Hizmetleri AŞ 35,054
438 Makina Ve Kimya Endüstrisi Kurumu Genel Müdürlüğü 34,255
444 Şantuk Tekstil San. Ve Tic. AŞ 33,515
450 Baymonte Kuyumculuk San. Ve Tic. Ltd. Şti. 33,234
458 Atmaca Elektronik San.Ve Tic. Ltd.Şti. 32,890
459 Ekor Geri Dönüşt. Madd. San. Ve Tic. AŞ 32,804
464 Rasa Enerji Üretim AŞ 32,479
465 Gretsch-Unitas Yapı Elamanları San. Ve Tic. AŞ 32,449
467 Bericap Kapak San.Ltd.Şti 32,329
468 Erenko Teks. İhr. San. Ve Tic. AŞ 32,291
473 Akçansa Çimento San.Ve Tic.A.Ş . 32,102
474 İleri Kuyumculuk İnş. Teks.Ve Ve Tur.San.Tic.Ltd.Şti. 32,060
480 Gemak Gemi İnşaat San. Ve Tic. AŞ 31,749
490 Gezer Ayakkabı Deri San.Ve Tic A.Ş 31,152
496 Çelik Tekne San. Ve Tic.AŞ 30,900
501 V.B.G. Denizcilik San. Tic. AŞ 30,610
509 Aygün Alüminyum San. Ve Tic. A.Ş 30,087
510 Düzgit Gemi İnşaa San. AŞ 30,000
514 Enerji-Sistem İnş.Ve İş Mak. San.Tic.Ltd.Şti. 29,811
517 Low Profile İstanbul Teks. San. Ve Dış Tic.A.Ş 29,693
521 Tat Konserve San. AŞ 29,415
529 BASF Türk Kimya Sanayi Ve Ticaret Ltd.Sti. 28,948
531 Kesimal Kardeşler İnş.San.Nakl Turizm Tic.AŞ 28,873
532 Hürsan Havlu Üretim San. Ve Tic. AŞ 28,824
535 Aslanlar İth. İhr. Aş. 28,674
540 Nestle Gıda Sanayi AŞ 28,409
543 Ekrem Narin İth. İhr. Ltd. Şti. 28,198
546 Berteks Pazarlama AŞ 28,098
552 Dizayn Teknik Plastik Boru Elem. San.Ve Tic.AŞ 27,847
553 Misun Yem Gıda San.Tic.Ve Taş. AŞ 27,813
557 Pfizer İlaçları Ltd.Şti. 27,616
560 Zafer Tekstil San. Ve Tic.AŞ 27,522
564 Garanti Denizcilik AŞ 27,221
565 Aydın Örme San. Ve Tic. AŞ 27,142
567 Goldmas Kuyumculuk Sanayi Ve Ticaret Ltd.Sti. 27,080
568 Erna-Maş Mak. Tic. Ve San. AŞ 27,048
569 Next Sourcing Vm Ltd. İstanbul Şubesi 27,024
574 Yalım Dış Tic.Ltd. Şti. 26,944
575 Kartonsan Karton San. Ve Tic. AŞ 26,931
577 Seçil Plastik Kauçuk San. Ve Tic. Ltd. Şti. 26,922
578 İçkale İnşaat Ltd.Şti. 26,837
582 İdeal İnş. Ve Dış Tic.Ltd.Şti. 26,689
583 Gimas Girgin Dış Tic.Ltd.Şti. 26,688
591 Hekimoğlu Döküm San.Nak.Ve Tic .AŞ 26,507
600 İhsar Dış Ticaret AŞ 26,041
605 Beldeyama Mot. Vasıtalar San. Ve Tic. A Ş. 25,787
607 Superlit Boru San.AŞ 25,752
621 Umay Denizcilik Ltd. Şti. 25,265
622 Rıva Toz Boya Sanayiı Ve Ticaret AŞ 25,258
679 S.S.P Otomotiv Sanayi Ve Dış Tic.AŞ 23,186
706 Ak-Al Teks.San.A.Ş 22,451
717 Yazaki Wiring Techno Logies Türkiye Elk.Sis.S.T.Ltd.Şti. 22,164
724 Wagon Automotive San Ve Tic.Aş 21,941
809 Baymak Makina San.Ve Tic.AŞ 19,581
814 Ceta Mak. San. Ve Tic. AŞ 19,468
815 Eren Teks.Tic.Ve San.A.Ş 19,464
820 Melih Gıda Sebze Mey. Nak. Amb Pls. San. Ve Tic. Ltd. Şti. 19,309
824 Erpa Hazır Giyim İç Ve Dış Tic.AŞ 19,210
825 Porland Porselen San.Ve Tic. AŞ 19,201
827 Cengiz Makina San.Ve Tic.AŞ 19,072
834 Topkapı İplik San.Ve Tic.A.Ş 18,888
836 Travertıne Bros Dogal Tas Mad. San.Ve Tic.A.S 18,874
839 Gülle Entegre Teks.İşletm.San. Ve Tic.Ltd.Şti. 18,794
843 Sinter Metal İmalat San.AŞ 18,745
847 Syngenta Tar.San.Ve Tic.AŞ 18,679
855 Aga-Kim Kimya San.Ve.Tic.AŞ 18,585
856 Murat Makina Pazarlama Ve Tic. AŞ 18,542
862 Hemsi Tar.Ürn.Tic.Ve San.Ltd. Şti. 18,463
865 Kind Dış Tic.Ltd.Şti. 18,430
869 Güral Porselen Turizm Ve Vitri Fiye San.AŞ 18,381
872 Haribo Şeker.San.Ve Tic.Ltd. Şti. 18,332
875 Yeni Habur Nak.Gıd.Otom.İnş. San.Tic.İth.İhr.Ltd.Şti. 18,320
881 Senpa Sentetik Ve Pamuklu Ent. Giyim San.Tic.Ve Turz.A.Ş 18,180
882 Remet Alüminyum Sanayı İç Ve Dış Tıcaret Ltd.Şti. 18,177
885 Kaynak Tekniği San. Ve Tic. AŞ 18,049
889 Matad Teks.Sınai Tic.Ür.Ltd. Şti 18,001
890 Samteks Teks.San.Ve Tic.Ltd. Şti. 17,980
891 Fadis Dış Tic.Ve Mak.San.Ltd. Şti. 17,980
892 Tanrıverdi Mensucat San.A.Ş 17,969
893 Renezoğlu Tar.Ürn.Ve Taşımacı. Plastik San.Ve Tic.Ltd.Şti. 17,968
897 Paklar Gıda Sanayi Ve Tic.Ltd. Şti 17,889
902 Batısöke Söke Çimento San.Türk AŞ 17,812
907 Art Dış Tic.Ltd.Şti. 17,652
908 Supsan Motor Subapları San.Ve Tic.AŞ 17,641
909 Alkan Teks.Gıda İnş.San.İç Ve Dış Tic.Ltd.Şti. 17,610
915 Agnova Tarım Ticaret Ve Sanayi Limited Şti. 17,396
921 Rexam Paketleme San.Ve Tic.Aş. 17,275
922 Sun Pet Ambalaj San.Ve Tic.A.Ş 17,271
925 Vgs Gömlek Teks.San.Ve Tic.A.Ş 17,251
926 Er-Fa Nakliyat İth.İhr.Ltd.Şti. 17,232
928 Intermondial Tekstil Tic. Ltd. Şti. 17,196
929 Adamer İç Ve Dış Tic.Ltd.Ş. 17,193
930 Kısmet Teks. Ürünl. San. Ve Tic. Ltd. Şti. 17,191
931 Billy Gold Dış Ticaret Ltd.Şti. 17,172
936 Sepici Grubu Deri Paz.AŞ 17,079
937 Karsan Otomotiv San. Ve Tic. AŞ 17,036
939 Mavi Denizcilik Ve Taş.Tic.A.Ş 17,000
941 Summa Turizm Yatırımcılığı A.Ş 16,993
943 ZF Lemförder Aks Modülleri San.Ve Tic.AŞ 16,931
944 Öz-Ege Tütün San.Tic.AŞ 16,923
945 Volvo Otomotiv Türk Ltd.Şti. 16,772
947 Trend Ticaret Ltd.Şti. 16,737
953 Motor Tekstil San. Ve Tic. AŞ 16,643
954 Firma Beşer Teks.San.Ve Tic. Ltd.Şti. 16,599
955 Teksan Jenarator İç Ve Dış Tic.Ltd.Şti. 16,591
956 Özör Teks.San.Ve Tic.A.Ş 16,567
960 Seramiksan Turgutlu Seramik San.Ve Tic.AŞ 16,527
965 Moda Teks.Ve Konf.Tic.Ltd.Şti. 16,455
966 Pulver Kimya San. Ve Tic. AŞ 16,432
968 Ece Konf. San. Ve Tic. AŞ 16,391
969 Erdemir Çelik Servis Merk. San. Ve Tic.AŞ 16,368
971 Gürok Turizm Ve Madencilik A.Ş 16,351
973 Fatih Teks.San.Ve Dış Tic.Ltd. Şti 16,332
977 Sarıal Teks. San. Ve Dış Tic. AŞ 16,295
982 Alper İç Ve Dış Tic. Ltd. Şti. 16,267
983 Tan-Alize Kozmetik Ve Temizlik Ürün.San.Ve Tic.AŞ 16,263
985 Şahin Çelik San.AŞ 16,200
987 Yeteks Teks. San. Ve Tic. Ltd. Şti. 16,180
994 Martur Sünger Ve Koltuk Tesisleri Tic.Ve San.A.Ş 16,038
995 Kılıç Teks.San.Tic.Ltd.Şti 16,013
997 Filiz Denizcilik AŞ 16,000
16 Haziran 2009 Salı
Merkez faizi beklenenden fazla indirdi, daha da düşecek dedi
Merkez Bankası, gecelik faizi 0.50 puan indirirken faiz indirimlerinin süreceği mesajını da verdi. Merkez Bankası Para Politikası Kurulu (PPK), gecelik borç alma faizini yüzde 9.25’ten yüzde 8.75’e, borç verme faizini de yüzde 11.75’ten yüzde 11.25’e düşürdü. Gecelik ve haftalık repo işlemleriyle yapılan fonlamanın faizi de yüzde 10.75’ten yüzde 10.25’e indirildi.
Para Politikası Kurulu’nun bu kararı, piyasalar için iki açıdan sürpriz oldu. Piyasalarda Merkez Bankası’nın dünkü toplantısında faiz indiriminin dozajını hafifleterek 0.25 puanda tutacağı beklentisi hakimdi. Ayrıca piyasalar, bu indirimin Merkez Bankası’nın muhtimilin son faiz indirimi olacağını ve artık indirimlere ara vereceğini tahmin ediyordu. Merkez Bankası hem faiz indirimini piyasa beklentisinin üstünde tuttu, hem de faiz indirimlerine devam edeceğinin mesajını net bir şekilde verdi.
ÜÇ AYLIK REPO BAŞLIYOR
Merkez Bankası, faiz indiriminin yanı sıra piyasaları temel fonlama aracı olan haftalık repo işlemlerinin yanı sıra üç aya kadar vadeli repo işlemlerine de başlama kararı aldı. Merkez Bankası, yasası gereği para piyasalarında üç aydan daha uzun süreli işlem yapamıyor. Para Politikası Kurulu, böylece Merkez Bankası’nın piyasaları teknik olarak mümkün olan en uzun vadelerle fonlaması için düğmeye basmış oldu. Merkez Bankası, fonlama vadesinin uzatmanın, bankaların likidite yönetimi ve fon aktarım mekanizmalarının daha sağlıklı çalışmasına hizmet edeceğini düşünüyor.
ANALİZLER DAHA İYİMSER
Merkez Bankası geçen ay yaptığı değerlendirmede “özel tüketim talebinde kısmi bir canlanma yaşanabileceği” ihtimalinden sözederken, bu kez bu ifadeyi güçlendirdi. PPK, değerlendirmesinde son verilerin ekonomik faaliyetlerde “kısmi toparlanma işaretleri” verdiğini daha net olarak ifade etti. Merkez Bankası ekonomideki toparlanmanın yavaş ve kademeli olacağını da belirtti.
Geçen ayki raporunda küresel ekonomiye ilişkin olarak “belirgin bir iyileşme gözlenmediğini” tesbit eden Merkez Bankası, bu ay küresel ekonomideki olumsuzlukların giderilmesinin “uzun zaman alacağını” vurguladı.
Merkez Bankası geçen ay iç ve dış talep koşulları ile işsizliğin etkisiyle enflasyon üzerinde “aşağı yönlü baskıların süreceği” net ifadesini kullanarak enflasyonda aşağı yönlü eğilimin süreceği mesajını vermişti. Bu ay ise “enflasyonun düşük seyrini koruyacağı öngörülmektedir” ifadesi ile enflasyonda yatay bir seyire geçileceği mesajını verdi. Merkez Bankası, haziranda baz etkisi ve vergi indirimlerinin etkisinin kalkması ile yıllık enflasyonda bir artış olsa da bunun kalıcı olmayacağını belirtti.
Merkez Bankası, ekonomik gidişe ilişkin değerlendirmesi geçen aydan daha iyimser olmasına ve enflasyonda da düşüşün en azından çok yavaşlayacağı mesajını vermesine rağmen, yine de faiz indirimlerinin süreceği mesajını net bir şekilde verdi. Merkez Bankası geçen ay olduğu gibi bundan sonraki faiz indiriminin “ölçülü” olabileceği ve para politikalarında aşağı yönlü esnekliğin uzunca bir süre korunabileceği tesbitini tekrarladı. Merkez Bankası, ancak ekonomideki toparlanma işaretlerinin belirginleşmesi halinde faiz indirimlerini yavaşlatacağını veya ara verebileceğini açık bir şekilde ifade etti.
Para Politikası Kurulu’nun bu kararı, piyasalar için iki açıdan sürpriz oldu. Piyasalarda Merkez Bankası’nın dünkü toplantısında faiz indiriminin dozajını hafifleterek 0.25 puanda tutacağı beklentisi hakimdi. Ayrıca piyasalar, bu indirimin Merkez Bankası’nın muhtimilin son faiz indirimi olacağını ve artık indirimlere ara vereceğini tahmin ediyordu. Merkez Bankası hem faiz indirimini piyasa beklentisinin üstünde tuttu, hem de faiz indirimlerine devam edeceğinin mesajını net bir şekilde verdi.
ÜÇ AYLIK REPO BAŞLIYOR
Merkez Bankası, faiz indiriminin yanı sıra piyasaları temel fonlama aracı olan haftalık repo işlemlerinin yanı sıra üç aya kadar vadeli repo işlemlerine de başlama kararı aldı. Merkez Bankası, yasası gereği para piyasalarında üç aydan daha uzun süreli işlem yapamıyor. Para Politikası Kurulu, böylece Merkez Bankası’nın piyasaları teknik olarak mümkün olan en uzun vadelerle fonlaması için düğmeye basmış oldu. Merkez Bankası, fonlama vadesinin uzatmanın, bankaların likidite yönetimi ve fon aktarım mekanizmalarının daha sağlıklı çalışmasına hizmet edeceğini düşünüyor.
ANALİZLER DAHA İYİMSER
Merkez Bankası geçen ay yaptığı değerlendirmede “özel tüketim talebinde kısmi bir canlanma yaşanabileceği” ihtimalinden sözederken, bu kez bu ifadeyi güçlendirdi. PPK, değerlendirmesinde son verilerin ekonomik faaliyetlerde “kısmi toparlanma işaretleri” verdiğini daha net olarak ifade etti. Merkez Bankası ekonomideki toparlanmanın yavaş ve kademeli olacağını da belirtti.
Geçen ayki raporunda küresel ekonomiye ilişkin olarak “belirgin bir iyileşme gözlenmediğini” tesbit eden Merkez Bankası, bu ay küresel ekonomideki olumsuzlukların giderilmesinin “uzun zaman alacağını” vurguladı.
Merkez Bankası geçen ay iç ve dış talep koşulları ile işsizliğin etkisiyle enflasyon üzerinde “aşağı yönlü baskıların süreceği” net ifadesini kullanarak enflasyonda aşağı yönlü eğilimin süreceği mesajını vermişti. Bu ay ise “enflasyonun düşük seyrini koruyacağı öngörülmektedir” ifadesi ile enflasyonda yatay bir seyire geçileceği mesajını verdi. Merkez Bankası, haziranda baz etkisi ve vergi indirimlerinin etkisinin kalkması ile yıllık enflasyonda bir artış olsa da bunun kalıcı olmayacağını belirtti.
Merkez Bankası, ekonomik gidişe ilişkin değerlendirmesi geçen aydan daha iyimser olmasına ve enflasyonda da düşüşün en azından çok yavaşlayacağı mesajını vermesine rağmen, yine de faiz indirimlerinin süreceği mesajını net bir şekilde verdi. Merkez Bankası geçen ay olduğu gibi bundan sonraki faiz indiriminin “ölçülü” olabileceği ve para politikalarında aşağı yönlü esnekliğin uzunca bir süre korunabileceği tesbitini tekrarladı. Merkez Bankası, ancak ekonomideki toparlanma işaretlerinin belirginleşmesi halinde faiz indirimlerini yavaşlatacağını veya ara verebileceğini açık bir şekilde ifade etti.
15 Haziran 2009 Pazartesi
İşsizliğe bahar freni gelse de henüz kara bulutlar dağılmadı
Son dönemde her ay bir öncekinden daha kötü bir manzara çizen işsizlik verilerindeki olumsuz gidiş mart ayında durakladı. Bu duraklamayı sağlayan en önemli etken, bahar döneminin gelmesiyle tarımdaki istihdamın artması. Sanayide istihdamın düşmeye devam etmesi ve tarımdaki artışın mevsimsel bir durum olması nedeniyle, işsizlikteki genel eğilimin değiştiğini söylemek mümkün değil.
İşsizlik oranı mart döneminde şubat dönemine göre 0.3 puan azalarak yüzde 16.1’den yüzde 15.8’e geriledi. Aynı dönemde istihdam 369 bin kişi artarak 21 milyon 228 bin kişiye çıktı. İşsiz sayısı ise 26 bin kişi azalarak 3 milyon 776 bin kişiye geriledi. Şubat dönemine göre işgücü sayısı yüzde 1.45 artarken, istihdamın yüzde 1.87 artması, işsiz sayısının yüzde 0.68 gerilemesini sağladı.
İstihdam verileri, bir önceki aya göre biraz olsun iyimser gözükmesine karşın geçen yılın aynı dönemine göre çok kötü bir manzara çiziyor. İşsiz sayısı geçen yılın mart dönemine göre 1 milyon 244 bin kişi ve yüzde 49.13 artmış bulunuyor. İşsizlik oranı geçen yılın 4.9 puan üzerinde bulunuyor. İşgücündeki 1 milyon 3 bin kişilik artışa karşın istihdam geçen yılın 241 bin kişi ve yüzde 1.18 altında indi.
Tarımdışı işsizlik şubata göre 0.4 puan gerileyerek yüzde 18.9’a inmesine karşın geçen yılın 5.5 puan üzerinde bulunuyor. Gençler arasındaki işsizlik oranı da şubata göre 1.1 puan azalmasına karşın yüzde 27.5 ile geçen yılın 7.7 puan üzerinde seyrediyor.
YENİ İSTİHDAMIN ÇOĞU KAYITDIŞI
Şubata göre istihdamda meydana gelen 369 bin kişilik artışın büyük bölümünün tarımda, kayıtdışı ve kadın olduğu görülüyor. İstihdam 369 bin kişi artarken kayıtdışı çalışanların sayısı 235 bini kırsal kesimde olmak üzere 254 bin kişi arttı. Bu arada kadın istihdamındaki artış da 234 bin kişi ile toplam artışın yüzde 63’ünü oluşturdu. Kadınlar arasındaki istihdam artışının yarısı kırsal kesimde olurken, tarımdaki kadın istihdamı artışı 126 bin oldu.
Şubat-mart-nisan aylarını kapsayan mart dönemindeki aylık istihdam artışında ilk sırayı 181 bin kişi ile tarım, ikinci sırayı 159 bin kişi ile hizmet sektörleri aldı. İnşaatta da mevsimsel faktörlerin de etkisiyle 86 bin kişilik bir istihdam artışı meydana geldi. Buna karşın şubatta 70 bin kişilik istihdam kaybı yaşayan imalat sanayinde, martta da 53 bin kişilik bir kayıp yaşandı.
Hem işgücünde hem de istihdamdaki artış büyük kentlerden köye ve küçük yerleşim birimlerine göçün devam ettiğini gösteriyor. Martta diğer meslek gruplarında istihdam artışı yaşanırken üst düzey yöneticilerde 33 bin kişilik bir istihdam kaybı olması dikkat çekiyor.
İşsizlik oranı mart döneminde şubat dönemine göre 0.3 puan azalarak yüzde 16.1’den yüzde 15.8’e geriledi. Aynı dönemde istihdam 369 bin kişi artarak 21 milyon 228 bin kişiye çıktı. İşsiz sayısı ise 26 bin kişi azalarak 3 milyon 776 bin kişiye geriledi. Şubat dönemine göre işgücü sayısı yüzde 1.45 artarken, istihdamın yüzde 1.87 artması, işsiz sayısının yüzde 0.68 gerilemesini sağladı.
İstihdam verileri, bir önceki aya göre biraz olsun iyimser gözükmesine karşın geçen yılın aynı dönemine göre çok kötü bir manzara çiziyor. İşsiz sayısı geçen yılın mart dönemine göre 1 milyon 244 bin kişi ve yüzde 49.13 artmış bulunuyor. İşsizlik oranı geçen yılın 4.9 puan üzerinde bulunuyor. İşgücündeki 1 milyon 3 bin kişilik artışa karşın istihdam geçen yılın 241 bin kişi ve yüzde 1.18 altında indi.
Tarımdışı işsizlik şubata göre 0.4 puan gerileyerek yüzde 18.9’a inmesine karşın geçen yılın 5.5 puan üzerinde bulunuyor. Gençler arasındaki işsizlik oranı da şubata göre 1.1 puan azalmasına karşın yüzde 27.5 ile geçen yılın 7.7 puan üzerinde seyrediyor.
YENİ İSTİHDAMIN ÇOĞU KAYITDIŞI
Şubata göre istihdamda meydana gelen 369 bin kişilik artışın büyük bölümünün tarımda, kayıtdışı ve kadın olduğu görülüyor. İstihdam 369 bin kişi artarken kayıtdışı çalışanların sayısı 235 bini kırsal kesimde olmak üzere 254 bin kişi arttı. Bu arada kadın istihdamındaki artış da 234 bin kişi ile toplam artışın yüzde 63’ünü oluşturdu. Kadınlar arasındaki istihdam artışının yarısı kırsal kesimde olurken, tarımdaki kadın istihdamı artışı 126 bin oldu.
Şubat-mart-nisan aylarını kapsayan mart dönemindeki aylık istihdam artışında ilk sırayı 181 bin kişi ile tarım, ikinci sırayı 159 bin kişi ile hizmet sektörleri aldı. İnşaatta da mevsimsel faktörlerin de etkisiyle 86 bin kişilik bir istihdam artışı meydana geldi. Buna karşın şubatta 70 bin kişilik istihdam kaybı yaşayan imalat sanayinde, martta da 53 bin kişilik bir kayıp yaşandı.
Hem işgücünde hem de istihdamdaki artış büyük kentlerden köye ve küçük yerleşim birimlerine göçün devam ettiğini gösteriyor. Martta diğer meslek gruplarında istihdam artışı yaşanırken üst düzey yöneticilerde 33 bin kişilik bir istihdam kaybı olması dikkat çekiyor.
3 Haziran 2009 Çarşamba
Enflasyonda kesintisiz düşüş eğilimi dibi gördü
Enflasyon vergi indirimlerine ve enerji fiyatlarındaki düşüşe rağmen, mayıs ayında beklentilerin üzerine artarak yüzde 0.64 yükseldi. Buna karşın tüketici fiyatlarındaki yıllık artış hızı, mart ayına göre 0.89 puan gerileyerek yüzde 5.24’e indi. Yıllık enflasyondaki düşüş eğiliminin mayısta da sürmesiyle TÜFE, Temmuz 1970’te gördüğü yüzde 4.3 düzeyinden bu yana 39 yılın en düşük düzeyine indi.
Mayıs ayı enflasyon beklentisi Merkez Bankası’nın son anketine göre 0.40 düzeyindeydi. CNBC-E’nin yaptığı ankete göre ise mayıs ayı enflasyon beklentisi, ortalama yüzde 0.45 idi. Böylece mayıs ayı enflasyonu, her iki tahminin de yarı yarıya üzerine çıktı.
TÜFE HAZİRANDA YÜKSELEBİLİR
TÜFE, Mayıs 2008’den bu yana görülen en yüksek aylık artışı gösterirken çekirdek enflasyonlardaki aylık artış, iki aydır üst üste genel enflasyonun üzerine çıktı. Ayrıca geçen yılın haziran ayından itibaren enflasyon artışının düşük düzeye inmiş olması da göz önüne alındığında, düşüş trendini destekleyen baz etkisi de hazirandan itibaren ortadan kalkacak. Bu durumda TÜFE’de Ekim ayı sonrasından bu yana süren kesintisiz düşüş sürecinin sonuna gelindiği söylenebilir. Bu nedenle haziran ayında yıllık enflasyonda bir artış görmek mümkün.
TÜFE’deki yüzde 0.64’lük artışa karşın mayıs ayında çekirdek I Endeksi yüzde 1.79, H Endeksi yüzde 1.39 ve G Endeksi yüzde 1.66 yükseldi. Buna rağmen her üç çekirdek endeksin yıllık artış hızlarındaki düşüş eğilimi mayısta da sürdü. Yıllık enflasyon yüzde 3.17, H Endeksinde yüzde 3.03 ve G Endeks’inde yüzde 4.48’e indi. Yıllık çekirdek enflasyonlar, yüzde 5.24 olan genel endeksin altında bulunuyor.
GİYİM VE GIDA YUKARI ENERJİ AŞAĞI ÇEKTİ
Nisan ayında sürpriz bir şekilde yüzde 10.95’lik bir sıçrama gösteren giyim ve ayakkabıdaki fiyat artışı, mayısta da aynı eğilimini korudu. Giyim ve ayakkabıda fiyat artışı, mayısta daha da hızlanarak yüzde 11.46’ya çıktı. TÜFE’de yüzde 7.22 ağırlığa sahip olan giyim ve ayakkabının aylık enflasyona katkısı, 0.79 puan ile genel enflasyon rakamının bile üzerine çıktı.
Enflasyonun yüksek çıkmasında gıda fiyatlarının da göreli olarak yüksek bir artış kaydetmesi de etkili oldu. Yüzde 0.19 yükselen gıda fiyatları, yüzde 28.03’lük ağırlığı nedeniyle TÜFE’ye 0.05 puanlık bir katkıda bulundu.
Doğalgaz ve elektrik fiyatlarındaki indirimler ile ev eşyalarındaki ÖTV ve KDV indirimleri, enflasyonu aşağı çeken faktörler oldu. Doğalgaz ve elektrikteki indirim konutlarda enerji maliyetlerini yüzde 4.12 oranında aşağı çekti. Enerjideki düşüşün etkisiyle konut kalemindeki enflasyonda yüzde 1.91’lik bir düşüş meydana geldi. Enflasyona katkısı yüzde 18.63 olan bu kalemdeki düşüş, TÜFE’yi 0.34 puan aşağı çekti.
VERGİ İNDİRİMİ ETKİSİ SADECE MOBİLYADA
İç piyasayı canlandırmak için uygulamaya giren KDV ve ÖTV indirimlerinin, enflasyonu aşağı çeken etkisi, mobilya dışında kalmadı. Mobilyada fiyat düşüşü sürerken, ev aletleri ve otomobilde fiyatlar yukarı döndü.
Mobilyanın içinde yer aldığı mobilya, mefruşat, halı ve diğer yer döşemeleri kaleminde mayıs ayında fiyatlar yüzde 0.79 düştü. Mobilya kaleminde fiyatlar nisan ayında da yüzde 6.7 oranında düşmüştü.
Otomotivde mart ve nisan ayındaki düşüşlerden sonra mayıs ayında fiyatlar yüzde 1.15 oranında yükseldi. Otomobilde fiyatlar martta yüzde 6.2, nisanda ise yüzde 4.8 oranında düşmüştü.
Beyaz ve elektronik elektronik eşya kalemlerinin yer aldığı ev aletlerinde ise fiyatlar mayısta yüzde 0.50 yükseldi. Ev aletlerinde fiyatlar martta yüzde 4.3, nisanda ise yüzde 2.1 düşmüştü.
ÜFE’DE DEFLASYON SÜRÜYOR
Tüketici fiyatları beklentilerin üzerinde artarken, üretici fiyatları tam tersine beklentilerin tersine düşüş gösterdi. CNBC-E anketine göre mayıs ayında üretici fiyatlarında yüzde 0.61’lik bir artış beklenmesine karşın, üretici enflasyonu yüzde 0.05 oranında düştü.
Nisan ayında yıllık artış hızının eksiye inmesiyle deflasyon ortamıyla tanışan üretici fiyatlarıdaki yıllık kayıp, mayısta 2.11 puan daha arttı. Mayıs itibarıyla üretici fiyatlarındaki yıllık düşüş yüzde 2.46 oranına ulaştı.
Üretici fiyatlarında mayısta eksi yüzde 2.46’ya düşen enflasyon, 45 yılın en düşük düzeyine inmiş bulunuyor. ÜFE’nin geldiği düzey, Toptan Eşya Fiyatları Endeksi’nin (TEFE) Haziran 1964’te gördüğü eksi yüzde 2.55 rakamından bu yana görülen en düşük düzeyi oluşturuyor.
ÜFE’yi sanayi ve enerji fiyatları aşağı çekerken gıda fiyatları yükselme yönünde etkiledi.
MERKEZ FAİZ İNDİRİMİNDE FRENE BASABİLİR
TÜFE’nin mayısta beklentilerden fazla artması, çekirdek enflasyon artışının iki genel enflasyonun üzerine çıkması ve baz etkisinin hazirandan itibaren olumsuz etki yapacak olması, enflasyonun önümüzdeki aylarda artış göstermesi ihtimalini çok güçlendirdi. Bu koşullarda Merkez bankası’nın 0.50 puanlık faiz indirimlerine son vermesi bekleniyor.
Ancak enflasyonun halen yılsonu hedefi olan yüzde 7.5’in oldukça altında olması, Merkez Bankası’na hala faiz indirimi imkanı da tanıyor. Bu koşularda Merkez Bankası PARA Politikası Kurulu’nun 16 Haziran’daki toplantısında 0.25 puanlık bir faiz indirimine gitmesine daha yüksek olasılık veriliyor.
Mayıs ayı enflasyon beklentisi Merkez Bankası’nın son anketine göre 0.40 düzeyindeydi. CNBC-E’nin yaptığı ankete göre ise mayıs ayı enflasyon beklentisi, ortalama yüzde 0.45 idi. Böylece mayıs ayı enflasyonu, her iki tahminin de yarı yarıya üzerine çıktı.
TÜFE HAZİRANDA YÜKSELEBİLİR
TÜFE, Mayıs 2008’den bu yana görülen en yüksek aylık artışı gösterirken çekirdek enflasyonlardaki aylık artış, iki aydır üst üste genel enflasyonun üzerine çıktı. Ayrıca geçen yılın haziran ayından itibaren enflasyon artışının düşük düzeye inmiş olması da göz önüne alındığında, düşüş trendini destekleyen baz etkisi de hazirandan itibaren ortadan kalkacak. Bu durumda TÜFE’de Ekim ayı sonrasından bu yana süren kesintisiz düşüş sürecinin sonuna gelindiği söylenebilir. Bu nedenle haziran ayında yıllık enflasyonda bir artış görmek mümkün.
TÜFE’deki yüzde 0.64’lük artışa karşın mayıs ayında çekirdek I Endeksi yüzde 1.79, H Endeksi yüzde 1.39 ve G Endeksi yüzde 1.66 yükseldi. Buna rağmen her üç çekirdek endeksin yıllık artış hızlarındaki düşüş eğilimi mayısta da sürdü. Yıllık enflasyon yüzde 3.17, H Endeksinde yüzde 3.03 ve G Endeks’inde yüzde 4.48’e indi. Yıllık çekirdek enflasyonlar, yüzde 5.24 olan genel endeksin altında bulunuyor.
GİYİM VE GIDA YUKARI ENERJİ AŞAĞI ÇEKTİ
Nisan ayında sürpriz bir şekilde yüzde 10.95’lik bir sıçrama gösteren giyim ve ayakkabıdaki fiyat artışı, mayısta da aynı eğilimini korudu. Giyim ve ayakkabıda fiyat artışı, mayısta daha da hızlanarak yüzde 11.46’ya çıktı. TÜFE’de yüzde 7.22 ağırlığa sahip olan giyim ve ayakkabının aylık enflasyona katkısı, 0.79 puan ile genel enflasyon rakamının bile üzerine çıktı.
Enflasyonun yüksek çıkmasında gıda fiyatlarının da göreli olarak yüksek bir artış kaydetmesi de etkili oldu. Yüzde 0.19 yükselen gıda fiyatları, yüzde 28.03’lük ağırlığı nedeniyle TÜFE’ye 0.05 puanlık bir katkıda bulundu.
Doğalgaz ve elektrik fiyatlarındaki indirimler ile ev eşyalarındaki ÖTV ve KDV indirimleri, enflasyonu aşağı çeken faktörler oldu. Doğalgaz ve elektrikteki indirim konutlarda enerji maliyetlerini yüzde 4.12 oranında aşağı çekti. Enerjideki düşüşün etkisiyle konut kalemindeki enflasyonda yüzde 1.91’lik bir düşüş meydana geldi. Enflasyona katkısı yüzde 18.63 olan bu kalemdeki düşüş, TÜFE’yi 0.34 puan aşağı çekti.
VERGİ İNDİRİMİ ETKİSİ SADECE MOBİLYADA
İç piyasayı canlandırmak için uygulamaya giren KDV ve ÖTV indirimlerinin, enflasyonu aşağı çeken etkisi, mobilya dışında kalmadı. Mobilyada fiyat düşüşü sürerken, ev aletleri ve otomobilde fiyatlar yukarı döndü.
Mobilyanın içinde yer aldığı mobilya, mefruşat, halı ve diğer yer döşemeleri kaleminde mayıs ayında fiyatlar yüzde 0.79 düştü. Mobilya kaleminde fiyatlar nisan ayında da yüzde 6.7 oranında düşmüştü.
Otomotivde mart ve nisan ayındaki düşüşlerden sonra mayıs ayında fiyatlar yüzde 1.15 oranında yükseldi. Otomobilde fiyatlar martta yüzde 6.2, nisanda ise yüzde 4.8 oranında düşmüştü.
Beyaz ve elektronik elektronik eşya kalemlerinin yer aldığı ev aletlerinde ise fiyatlar mayısta yüzde 0.50 yükseldi. Ev aletlerinde fiyatlar martta yüzde 4.3, nisanda ise yüzde 2.1 düşmüştü.
ÜFE’DE DEFLASYON SÜRÜYOR
Tüketici fiyatları beklentilerin üzerinde artarken, üretici fiyatları tam tersine beklentilerin tersine düşüş gösterdi. CNBC-E anketine göre mayıs ayında üretici fiyatlarında yüzde 0.61’lik bir artış beklenmesine karşın, üretici enflasyonu yüzde 0.05 oranında düştü.
Nisan ayında yıllık artış hızının eksiye inmesiyle deflasyon ortamıyla tanışan üretici fiyatlarıdaki yıllık kayıp, mayısta 2.11 puan daha arttı. Mayıs itibarıyla üretici fiyatlarındaki yıllık düşüş yüzde 2.46 oranına ulaştı.
Üretici fiyatlarında mayısta eksi yüzde 2.46’ya düşen enflasyon, 45 yılın en düşük düzeyine inmiş bulunuyor. ÜFE’nin geldiği düzey, Toptan Eşya Fiyatları Endeksi’nin (TEFE) Haziran 1964’te gördüğü eksi yüzde 2.55 rakamından bu yana görülen en düşük düzeyi oluşturuyor.
ÜFE’yi sanayi ve enerji fiyatları aşağı çekerken gıda fiyatları yükselme yönünde etkiledi.
MERKEZ FAİZ İNDİRİMİNDE FRENE BASABİLİR
TÜFE’nin mayısta beklentilerden fazla artması, çekirdek enflasyon artışının iki genel enflasyonun üzerine çıkması ve baz etkisinin hazirandan itibaren olumsuz etki yapacak olması, enflasyonun önümüzdeki aylarda artış göstermesi ihtimalini çok güçlendirdi. Bu koşullarda Merkez bankası’nın 0.50 puanlık faiz indirimlerine son vermesi bekleniyor.
Ancak enflasyonun halen yılsonu hedefi olan yüzde 7.5’in oldukça altında olması, Merkez Bankası’na hala faiz indirimi imkanı da tanıyor. Bu koşularda Merkez Bankası PARA Politikası Kurulu’nun 16 Haziran’daki toplantısında 0.25 puanlık bir faiz indirimine gitmesine daha yüksek olasılık veriliyor.
1 Haziran 2009 Pazartesi
Bankaların sağlık reçetesi, reel sektörü hasta ediyor
Merkez Bankası’nın hesapladığı Bankacılık Sektörü Finansal Sağlamlık Endeksi, bankaların ilk çeyreğinde krize rağmen finansal sağlamlıklarını artırdıklarını ortaya koydu. Ancak finansal sağlamlık endeksinin alt bileşenlerine bakınca, bankaların sağlıklı kalma reçetesinin reel sektörü daha fazla hasta ettiği de görülüyor. Öte yandan reel sektördeki hastalığı derinleştirmesi ve yaygınlaştırması halinde bankaların sağlık reçetesinin, ters teperek hastalığı bankacılığa sıçratma ihtimali de var.
Finansal Sağlamlık Endeksi krize rağmen 2008 sonunda 2007 yılı seviyesini korumuştu. Mart sonunda ise Finansal Sağlamlık Endeksi 0.1 puan yükselerek 118.6 oldu. Finansal Sağlamlık Endeksi’nin bu performansında, Karlılık Endeksi ile Sermaye Yeterliliği Endeksi’nin yükselmesi ve Faiz Riski Endeksi’nin gerilemesi etkili oldu.
KREDİYİ KIS, BONOYA KOŞ
DÜŞÜK FAİZİ KREDİYE YANSITMA
Endeksin alt bileşenlerine göre bankaların finansal sağlamlık reçetelerinin birinci ayağını, Merkez Bankası faizlerinin düşmesine paralel olarak mevduat faizlerini aşağı çekerken bunu kredi faizlerine fazla yansıtmamak oluşturdu. Bankaların yılın ilk çeyreğindeki kar artışının mevduat faizlerini düşürürken kredi faizlerini yüksek tutmalarından kaynaklandığını, son Finansal İstikrar Raporu’nda Merkez Bankası da tesbit etti.
Mevduat faizlerini düşürüp kredi faizlerini yüksek tutunca, bankaların net faiz geliri yılın ilk çeyreğinde önemli bir artış gösterdi. Bu da bankaların Karlılık Endeksi’nin 2007’nin bile üzerine çıkmasını sağladı. 2007 sonunda 108.1 olan Karlılık Endeksi, 2008 sonunda özellikle geri dönmeyen kredilerin etkisi ile 106.3’e gerilemişti. Mart sonunda bu endeks, 2.6 puanlık hızlı bir çıkışla 108.9 puana yükseldi.
Bankaların bu uygulaması reel sektörü, ekonomi küçülür ve karlılık azalırken yüksek olanlı reel faiz ödemek zorunda bıraktı. Bankaların karını artıran bu formül, reel sektörün karlılığını daha da azalttı ve işsizliğe katkıda bulundu.
Bankaların reçetesinin ikinci ayağını, kredileri kısarken, Hazine bonosu ve devlet tahvilinin portföydeki ağırlığını artırmak oldu. Bu uygulama, bankaların başta sermaye yeterliliği olmak üzere aktif kalitesi ve likidite endekslerini olumlu yönde etkiledi. Ayrıca Hazine kağıtlarına yatırım, faizlerdeki düşüş sayesinde banka karlarını artırarak Karlılık Endeksi’ni de yükseltti.
GERİ TEPME İHTİMALİ DE VAR
Bankaların reel kesimi hastalandıran sağlık reçetesinin, geri tepme ihtimali hiç de düşük değil. Bankaların kredileri kısması ve faizlerini yüksek tutması, batık kredi miktarını ve oranını artırarak, bankaların karlılığını ve sağlığını tehdit eder hale gelmesi de mümkün. Gerek bireysel kredilerde, gerekse firma kredilerinde, geri ödenmeyen kredi miktar ve oranlarındaki artış giderek hızlanıyor.
Batık kride miktarı eylül ayına gore bireysel kredilerde yüzde 63 artarak nisanda 5.9 milyar liraya, firma kredilerinde ise yüzde 41 artarak 11.7 milyar liraya ulaştı. Bireysel kredilerde batık oranı nisan itibarıyla yüzde 4.8’e ulaştı. Bu oran taşıt kredilerinde yüzde 8’e, kredi kartında yüzde 8.7’ye kadar çıktı. Firma kredilerindeki batık oranı 7 ayda yarı yarıya artarak nisanda yüzde 4.6’yı buldu. Bu oran kobi kredilerinde yüzde 5.9’u aştı.
Tüketici kredilerinin yarıdan fazlasının düşük gelir gruplarına ait olması ve kriz koşullarının kredi kartı kullanımını artırması, bu alanda batık kredi riskinin hızla büyüme ve yaygınlaşması riskinin yüksek olduğunu gösteriyor. Benzer bir durum firma kredilerinde batık oranının KOBİ’lerde daha yüksek olmasıyla yaşanıyor. Tekstil, gıda, tarım, ticaret ve metal eşya gibi krizden fazlaca etkilenen ve finansman zorlukları çeken sektörlerde batık kredi oranı hızla artıyor. Bu sektörlerin banka kredilerinden aldığı pay da azalıyor. Kredi daralması ve yüksek faiz maliyetleri, krizden en fazla etkilenen bu sektörlerdeki batık kredi miktarının hızla artmasına yol açabilir.
FİNANSAL SAĞLAMLIK ENDEKSİ NASIL YÜKSELDİ?
Merkez Bankası’nın Finansal Sağlamlık Endeksi’nin alt bileşenlerinde yılın ilk çeyreğinde gözlenen gelişmeler şöyle oldu:
· Aktif Kalitesi Endeksi: 2008 yılında düzeyini koruyan endeks, 2009’un ilk 3 ayında batık kredilerin artması yüzünden 1.2 puan düşerek 120.8’e geriledi.
· Likidite Endeksi: Başta merkez bankasından alacaklar olmak üzere bankaların likit varlıklardaki azalış sonucu 85.9’a geriledi.
· Kur Riski Endeksi: Bilanço içi açık pozisyonun özkaynaklara oranı küçüldüğü için 2008’de yükselen endeks, mart itibarıyla 128.4 puan seviyesini korudu.
· Faiz Riski Endeksi: 1 aya kadar kısa vadeli varlıklar ile pasifler arasındaki farkın, özvarlıklara oranının yükselmesiyle 2.5 puan düşerek 123.3 puana indi.
· Kârlılık Endeksi: İlk çeyrekte aktif ve özvarlık karlılığının artması sayesinde 2.6 puan birden artarak 108.9 düzeyine çıktı.
· Sermaye Yeterliliği Endeksi: Bono portföyü ve karlardaki artışın da etkisiyle 2 puanlık bir artış kaydederek 144.3’e yükseldi.
Bankacılık Sektörü Finansal Sağlamlık Endeksi
2007 2008 Mar.09 Gelişme yönü
Aktif Kalitesi Endeksi 121.9 122 120.8 Olumsuz
Likidite Endeksi 79.3 86.2 85.9 Olumsuz
Kur Riski Endeksi 127.3 128.4 128.4 Durağan
Faiz Riski Endeksi 128.3 125.8 123.3 Olumlu
Kârlılık Endeksi 108.1 106.3 108.9 Olumlu
Sermaye Yeterliliği Endeksi 146.3 142.3 144.3 Olumlu
FİNANSAL SAGLAMLIK ENDEKSİ 118.5 118.5 118.6 Olumlu
Finansal Sağlamlık Endeksi krize rağmen 2008 sonunda 2007 yılı seviyesini korumuştu. Mart sonunda ise Finansal Sağlamlık Endeksi 0.1 puan yükselerek 118.6 oldu. Finansal Sağlamlık Endeksi’nin bu performansında, Karlılık Endeksi ile Sermaye Yeterliliği Endeksi’nin yükselmesi ve Faiz Riski Endeksi’nin gerilemesi etkili oldu.
KREDİYİ KIS, BONOYA KOŞ
DÜŞÜK FAİZİ KREDİYE YANSITMA
Endeksin alt bileşenlerine göre bankaların finansal sağlamlık reçetelerinin birinci ayağını, Merkez Bankası faizlerinin düşmesine paralel olarak mevduat faizlerini aşağı çekerken bunu kredi faizlerine fazla yansıtmamak oluşturdu. Bankaların yılın ilk çeyreğindeki kar artışının mevduat faizlerini düşürürken kredi faizlerini yüksek tutmalarından kaynaklandığını, son Finansal İstikrar Raporu’nda Merkez Bankası da tesbit etti.
Mevduat faizlerini düşürüp kredi faizlerini yüksek tutunca, bankaların net faiz geliri yılın ilk çeyreğinde önemli bir artış gösterdi. Bu da bankaların Karlılık Endeksi’nin 2007’nin bile üzerine çıkmasını sağladı. 2007 sonunda 108.1 olan Karlılık Endeksi, 2008 sonunda özellikle geri dönmeyen kredilerin etkisi ile 106.3’e gerilemişti. Mart sonunda bu endeks, 2.6 puanlık hızlı bir çıkışla 108.9 puana yükseldi.
Bankaların bu uygulaması reel sektörü, ekonomi küçülür ve karlılık azalırken yüksek olanlı reel faiz ödemek zorunda bıraktı. Bankaların karını artıran bu formül, reel sektörün karlılığını daha da azalttı ve işsizliğe katkıda bulundu.
Bankaların reçetesinin ikinci ayağını, kredileri kısarken, Hazine bonosu ve devlet tahvilinin portföydeki ağırlığını artırmak oldu. Bu uygulama, bankaların başta sermaye yeterliliği olmak üzere aktif kalitesi ve likidite endekslerini olumlu yönde etkiledi. Ayrıca Hazine kağıtlarına yatırım, faizlerdeki düşüş sayesinde banka karlarını artırarak Karlılık Endeksi’ni de yükseltti.
GERİ TEPME İHTİMALİ DE VAR
Bankaların reel kesimi hastalandıran sağlık reçetesinin, geri tepme ihtimali hiç de düşük değil. Bankaların kredileri kısması ve faizlerini yüksek tutması, batık kredi miktarını ve oranını artırarak, bankaların karlılığını ve sağlığını tehdit eder hale gelmesi de mümkün. Gerek bireysel kredilerde, gerekse firma kredilerinde, geri ödenmeyen kredi miktar ve oranlarındaki artış giderek hızlanıyor.
Batık kride miktarı eylül ayına gore bireysel kredilerde yüzde 63 artarak nisanda 5.9 milyar liraya, firma kredilerinde ise yüzde 41 artarak 11.7 milyar liraya ulaştı. Bireysel kredilerde batık oranı nisan itibarıyla yüzde 4.8’e ulaştı. Bu oran taşıt kredilerinde yüzde 8’e, kredi kartında yüzde 8.7’ye kadar çıktı. Firma kredilerindeki batık oranı 7 ayda yarı yarıya artarak nisanda yüzde 4.6’yı buldu. Bu oran kobi kredilerinde yüzde 5.9’u aştı.
Tüketici kredilerinin yarıdan fazlasının düşük gelir gruplarına ait olması ve kriz koşullarının kredi kartı kullanımını artırması, bu alanda batık kredi riskinin hızla büyüme ve yaygınlaşması riskinin yüksek olduğunu gösteriyor. Benzer bir durum firma kredilerinde batık oranının KOBİ’lerde daha yüksek olmasıyla yaşanıyor. Tekstil, gıda, tarım, ticaret ve metal eşya gibi krizden fazlaca etkilenen ve finansman zorlukları çeken sektörlerde batık kredi oranı hızla artıyor. Bu sektörlerin banka kredilerinden aldığı pay da azalıyor. Kredi daralması ve yüksek faiz maliyetleri, krizden en fazla etkilenen bu sektörlerdeki batık kredi miktarının hızla artmasına yol açabilir.
FİNANSAL SAĞLAMLIK ENDEKSİ NASIL YÜKSELDİ?
Merkez Bankası’nın Finansal Sağlamlık Endeksi’nin alt bileşenlerinde yılın ilk çeyreğinde gözlenen gelişmeler şöyle oldu:
· Aktif Kalitesi Endeksi: 2008 yılında düzeyini koruyan endeks, 2009’un ilk 3 ayında batık kredilerin artması yüzünden 1.2 puan düşerek 120.8’e geriledi.
· Likidite Endeksi: Başta merkez bankasından alacaklar olmak üzere bankaların likit varlıklardaki azalış sonucu 85.9’a geriledi.
· Kur Riski Endeksi: Bilanço içi açık pozisyonun özkaynaklara oranı küçüldüğü için 2008’de yükselen endeks, mart itibarıyla 128.4 puan seviyesini korudu.
· Faiz Riski Endeksi: 1 aya kadar kısa vadeli varlıklar ile pasifler arasındaki farkın, özvarlıklara oranının yükselmesiyle 2.5 puan düşerek 123.3 puana indi.
· Kârlılık Endeksi: İlk çeyrekte aktif ve özvarlık karlılığının artması sayesinde 2.6 puan birden artarak 108.9 düzeyine çıktı.
· Sermaye Yeterliliği Endeksi: Bono portföyü ve karlardaki artışın da etkisiyle 2 puanlık bir artış kaydederek 144.3’e yükseldi.
Bankacılık Sektörü Finansal Sağlamlık Endeksi
2007 2008 Mar.09 Gelişme yönü
Aktif Kalitesi Endeksi 121.9 122 120.8 Olumsuz
Likidite Endeksi 79.3 86.2 85.9 Olumsuz
Kur Riski Endeksi 127.3 128.4 128.4 Durağan
Faiz Riski Endeksi 128.3 125.8 123.3 Olumlu
Kârlılık Endeksi 108.1 106.3 108.9 Olumlu
Sermaye Yeterliliği Endeksi 146.3 142.3 144.3 Olumlu
FİNANSAL SAGLAMLIK ENDEKSİ 118.5 118.5 118.6 Olumlu
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)