Üçüncü çeyrek büyüme hızı, beklentilerin oldukça üzerinde çıktı. 2. çeyrekte yüzde 8.81 büyüyen ekonomi, ekonomi yönetiminin soğutma çabalarına rağmen 3. çeyrekte de yüzde 8.22 büyüdü. 3. çeyrek sonuçları, bu haliyle izlenen ekonomi politikaların geç ve yetersiz kaldığının bir kanıtı aslında.
Ancak yatırım harcamalarındaki artış hızının hemen hemen yarıya inmiş olması ile ihracattaki artış ve ithalattaki düşüş, hedeflenen yöndeki gelişmelerdi. Böyle olunca da 3. çeyrek büyüme sonuçları, izlenen politikaların bir başarısı gibi sunuldu. Başbakan Yardımcısı Ali Babacan ile Merkez Bankası Başkanı Erdem Başçı’nın söylediği gibi bir “yumuşak iniş” gerçekleştiği öne sürüldü.
Bu iddianın ne kadar doğru olduğunu biraz yakından bakmak gerekiyor. Çünkü eğer izlenen politikalar etkili ve yeterli oluyor ve “ekonomi uçağı, kaptan pilotların kontrolünde yumuşak iniş yaptıysa”, önümüzdeki dönem için umutlu olabiliriz. Ekonomide önemli sarsıntılar olmayacağına inanabiliriz. Ama eğer durum tersiyse, yani izlenen politikalar etkisiz ve yetersiz ise, ortaya çıkan gelişmeler kaptan pilotların kontrolü altında değilse, gelecekten emin olamayız.
3. çeyrek büyüme verilerini bu bakışla irdelersek ortaya çıkan manzara şöyle:
* Büyüme hızında, ekonomi yönetiminin arzuladığı yavaşlama sağlanamadı. Asıl önemlisi, ekonominin asıl meselesi olan cari açık cephesinde yüksek risk sürüyor. Yıllık cari açığın milli gelire oranı yüzde 9.81’e çıktı.
* Nihai tüketim harcamalarında bir yavaşlama var. Ancak bu, “İç talepte soğuma sağlandı” denecek düzeyden çok uzakta. Nitekim 2. çeyrek sonunda yüzde 36.4 olan kredilerdeki yıllık artış hızı, 3. çeyrekte yüzde 39.1’e çıktı. Bu sonuç ekonomi yönetiminin hedeflediği yüzde 25 düzeyinden çok yüksek. Stokların geçen yıla göre daha az olmakla birlikte hala yüksek düzeyde seyretmesi, ekonomi aktörlerinin talepte ciddi bir düşüş eğilimi de hissetmediklerine işaret ediyor.
* Yatırım harcamalarının artış hızında ciddi bir düşüş var. 2. çeyrekte yüzde 29 olan büyüme hızı, 3. çeyrekte yüzde 15.2’ye indi. Ancak bu da hala yüksek bir hız. Yatırım harcamaları artış hızındaki göreli düzelmenin ne kadarıın ekonomi yönetiminin başarısı olduğu da tartışılır. Avrupa başta olmak üzere gelişmiş ülkelerde artan belirsizliklerin caydırıcı etkisinin yanısıra, dış finansmanda yaşanan tıkanmanın daha büyük etken olduğu anlaşılıyor.
* Ödemeler dengesi verileri, 3. çeyrekte yatırımlarda görülen nisbi hız kaybının asıl nedenini ortaya koyuyor. 2. çeyrekte Türkiye’ye dışarıdan 29.09 milyar dolarlık net döviz girişi oldu. Giren döviz miktarı, 23.25 milyar dolar olan cari açıktan 5.83 milyar dolar fazlaydı. 3. çeyrekte ise sadece 11.56 milyar dolarlık net döviz girişi olmasına rağmen 15.92 milyar dolarlık bir cari açık verildi. Aradaki 4.36 milyar dolarlık fark da döviz rezervlerindeki erime ile karşılandı. Rezervlerde erime pahasına daha fazla cari açık verildi. Bu da iç talebin hiç de kontrol altına alınmış olmadığını gösteriyor. Dışarıdan para bulunsa rahatlıkla daha fazla cari açık verilecek.
* Bu da iç talepte ve ithalatta görülen yavaşlamanın asıl nedeninin, dışarıdan döviz girişinin azalması olduğunu gösteriyor. 3. çeyrekteki gelişmelerde ekonomi yönetiminden çok, yabancı fonların hareket tarzının etkili olduğu görülüyor. Bu haliyle önümüzdeki dönemde de ekonominin seyrini, bizim kaptanlar değil, uluslar arası sıcak paranın gel-gitleri belirleyecek. Avrupa’daki sorunlar ve özellikle de Avrupa bankalarının bilanço küçültme ihtimali karşısında Türkiye’yi zor ve belirsiz bir dönem bekliyor.
Büyümenin bileşenleri nasıl değişti? | ||||
Değişim (%) | Katkı (% puan) | |||
2. çeyrek | 3. çeyrek | 2. çeyrek | 3. çeyrek | |
GSYİH | 8.81 | 8.22 | 8.81 | 8.22 |
Nihai tüketim | 6.97 | 5.95 | 6.97 | 5.95 |
Yatırım | 28.96 | 15.23 | 6.92 | 3.34 |
Stok değişmesi | 188.31 | -31.33 | 0.12 | -1.63 |
Dış ticaret | -5.20 | 0.56 | ||
Ödemeler dengesinin bileşenleri nasıl değişti? | ||
(Milyon dolar) | 2. çeyrek | 3. çeyrek |
Cari işlemler açığı | 23,251 | 15,918 |
Net döviz girişi | 29,085 | 11,555 |
- Yabancıların net sermaye hareketi | 10,041 | 5,326 |
- Yerleşiklerin net sermaye hareketi | 5,155 | -1,684 |
- Alınan dış krediler | 8,182 | 4,803 |
- Net hata noksan | 5,707 | 3,110 |
Rezerv artışı | 5,834 | -4,363 |
(http://www.haberturk.com/htyazar/ismet-ozkul)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder