Enflasyon, zabıta marifetiyle düşürülebilir mi?

Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, “enflasyonla topyekün mücadele programı”nı bugün açıklayacak. Program açıklanınca, enflasyona bakış ve mücadelede gerçekçi ve tutarlı planlar ortaya koyup koymadığını hep birlikte göreceğiz.

Bakan Albayrak’ın eylüldeki enflasyon patlaması üzerine yaptığı açıklamalarda öne çıkan noktalar şöyleydi:

- Fiyat artışları spekülatif.

- Stokçuluk davranışlarının fiyatlar üzerindeki etkisi bir algı değil gerçek.

- Alo 175 diye şikayet hattımız var.

Fiyat artışları spekülatif artışlardan mı ibaret? Enflasyonu bu düzeye fırsatçı stokçular mı çıkardı? Enflasyonla mücadele zabıtaya havale ederek, telefonla ihbar hatlarına umut bağlanarak başarılı olabilir mi?

TÜİK’in verileriyle bu sorulara yanıt vermeye çalışalım.

* Fiyat artışları spekülatif mi? Eylülde TÜİK’in enflasyon sepetinde yer alan 407 maddenin sadece 18’inin fiyatı düştü, 339’unun yani yüzde 83’ünün fiyatı arttı. Çekirdek enflasyon sınıflamasına göre bütün alanlarda yüksek enflasyon var. Hem bu kadar yaygın, hem de bu kadar yüksek bir enflasyonu “spekülatif fiyat hareketleri” ile açıklamak mantığa uygun değil.

* Enflasyonu stokçular yüzünden mi böyle yükseldi? Bunun da doğru olmadığı üretici enflasyonunun tüketici enflasyonunun neredeyse iki katı olmasından belli. Eylülde yurtiçi üretici fiyatlarında yıllık enflasyon yüzde 46.15, tüketicilere yansıyan enflasyon ise yüzde 24.52. Bu da enflasyonun stokçuların işi olmadığını, ortada çok çetrefilli bir maliyet enflasyonu sorunu olduğunu apaçık gösteriyor.

* Enflasyon zabıta önlemleriyle düşürülebilir mi? İlk iki sorunun yanıtından da görüldüğü üzere ekonominin her alanını kangren gibi saran mevcut yüksek enflasyon, basit bir kriminal vaka değil. O yüzden de polisiye önlemlerle, zabıtaya havale ederek, telefon ihbar hatlarına bel bağlayarak çözülemez.

Fiyat artışlarını spekülatif, yüksek enflasyonu stokçuların marifeti olarak gören/gösteren mantık, doğal olarak enflasyonla mücadeleyi de zabıtaya havale ediyor. Alo 175 ihbar hatlarına, polis ve zabıtaya bel bağlayan bir mücadele politikası öneriyor.

Dolu dizgin yükselen enflasyon, ekonominin köklü yapısal sorunlarının hem bir parçası hem de bir sonucu. Yüksek cari açıktan aşırı borçlanmaya, çarpık bütçe ve vergi politikalarından gelir dağılımına, eğitim sisteminden adalet sistemine kadar birçok alanda yıllardır izlenen yanlış politikaların bir ürünü.

Bu nedenle enflasyon günahını üstüne yıkacak suçlular aramayı ve sorunun gerçek kaynaklarını inkar etmeyi bırakıp işe politika yanlışlarını kabul ederek başlamak gerekiyor.

Enflasyon yoldan çıktı 2018-09.xls