Yüksek büyüme yılında bile ekonomisi küçülen iller var

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) yeni hesabına göre 2017 yılında ekonomi yüzde 7.44 gibi yüksek bir büyüme gerçekleştirdi. Bu sonuçta anayasa referandumu, cumhurbaşkanlığı ve milletvekili seçimlerinin üst üste gelmesiyle iktidarın devreye soktuğu türlü çeşitli bol kepçe teşviklerin belirleyici rolü oldu.

TÜİK dün de 2017 yılına ait il bazında GSYİH verilerini açıkladı. Bu veriler illerin ekonomik büyümesi, ekonomik yapısı ve iller arasındaki gelir farklılıklarının seyrini yansıtıyor.

İl bazında GSYİH verilerinin ortaya çıkardığı bir çarpıcı sonuç da ekonominin yüzde 7.44 gibi ciddi bir hızla büyüdüğü bir yılda, ekonomik olarak küçülen illerin dahi olması. Bunca kapsamlı ve yüksek boyutlu teşviğe rağmen bazı illerin ekonomisinin büyümek bir yana küçülmesi ilginç bir çelişki oluşturuyor.

TÜİK illere ait GSYİH verilerini cari değerler olarak açıklıyor. İllerin cari fiyatlarla ölçülen GSYİH miktarındaki yıllık değişimi, toplam GSYİH deflatörü ile reel büyümeye dönüştürdüğümüzde Bitlis ile Bayburt illerinin, yüksek büyüme yılında ekonomik olarak küçüldüğü ortaya çıkıyor. Çankırı ekonomisi de yüksek büyümeden hiç nasiplenememiş ve ekonomik büyüklüğü yerinde saymış.

Bitlis’te GSYİH 2016’ya göre cari fiyatlarla yüzde 10 artmış. Cari fiyatlarla olan bu artış, yüzde 10.84 olan GSYİH deflatörünün altında. Dolayısıyla Bitlis’in GSYİH miktarı reel olarak yüzde 0.76 küçülmüş. Bayburt’un GSYİH miktarı cari fiyatlarla yüzde 10.54 artarken reel olarak yüzde 0.27 küçülme yaşanmış.

Yüksek büyümeden nasiplenemeyen illerdeki nüfus artışı da dikkate alındığında manzara daha da kötüleşiyor.  Kişi başına gelirin reel olarak düştüğü il sayısı daha fazla.

4 ilde kişi başına GSYİH artışı enflasyonun da gerisinde kalarak reel olarak azaldı. GSYİH toplamı reel olarak küçülen Bitlis ve Bayburt’un yanısıra Gümüşhane ile Çankırı’da da kişi başına düşen GSYİH miktarı reel olarak düştü.

Kişi başına GSYİH kaybında başı Gümüşhane çekiyor. Gümüşhane’de kişi başına GSYİH cari fiyatlarla sadece yüzde 7.24 arttı. Bu artış yüzde 11.14 olan yıllık ortalama enflasyonun çok altında kalıyor. Bu nedenle Gümüşhane’de kişi başını GSYİH, reel olarak yüzde 3.51 gibi hatırı sayılır ölçüde azalmış durumda.

Gümüşhane’yi kişi başına geliri cari fiyatlarla yüzde 9.31 artmasına karşın reel olarak yüzde 1.65 düşen Çankırı izliyor. Üçüncü sırada kişi başına geliri yüzde 9.33 artan ve reel olarak yüzde 1.63 azalan Bayburt yer alıyor. Kişi başına GSYİH miktarı düşen dördüncü il, toplam GSYİH miktarı reel olarak en fazla küçülen il olan Bitlis. Bitlis’te kişi başına GSYİH cari fiyatlarla yüzde 9.84 artarken reel olarak yüzde 1.18 düştü.

Veriler yüksek büyüme hızında bile çok sayıda ilin ciddi bir ekonomik durgunluk yaşadığını gösteriyor. 81 ilin 12’sinde reel ekonomik büyüme, bir ekonomik durgunluk düzeyi olan yüzde 3’ün bile altında. Yüzde 5’in altında büyüyen illerin sayısı 30’u buluyor. 81 ilin 52’sinin büyüme hızı Türkiye ortalamasının altında.

Kişi başına reel gelir artışı yüzde 3’ün altında kalan il sayısı 21. Kişi başına GSYİH artışı Türkiye ortalamasının altında olan illerin sayısı ise 53’ü buluyor.

Ekonominin hızla yavaşladığı 2018 ikinci yarısı ile muhtemel küçülmenin yaşanacağı 2019’da bu resim çok daha kararacaktır.

* İLGİLİ VERİLERİ BURADAN İNDİREBİLİRSİNİZ/ İllerin 2017 büyüme karnesi.xls