· Kriz yılında teknoloji ve sermaye yoğun sanayi sektörleri daha büyük hasar görürken, emek-yoğun hafif sanayi sektörleri başarılı sonuçlar elde ettiler. Ana metal, kimya ve taşıt araçları, krizden en fazla zararı gördü. Mobilya, tekstil, giyim ve gıda ise karlılıklarını artırdı.
· Yatırım malları üreten sektörler ile dış pazar bağımlılığı yüksek sektörler krizden fazla yara aldı. İç pazarı güçlü, orta ve üst gelir grubuna hitap eden ve 2009’daki vergi indirimlerinden yararlanan sektörler krizden karlı çıktı.
· Emek yoğun sektörlerin kriz yılını kar artışıyla kapatmaları, elde edilen sonuçlarda işten çıkarmaların büyük rol oynadığını gösteriyor. Orta ve üst sınıfa hitap eden sektörlerin daha iyi performans göi de krizde asıl yarayı alt gelir gruplarının aldığını ortaya koyuyor.
İstanbul Sanayi Odası’nın birinci ve ikinci 500 büyük sanayi kuruluşu araştırmasının sonuçları, kriz yılında en ağır hasarın ağır sanayi kollarında yaşandığını ortaya koydu. Buna karşın emek-yoğun hafif sanayi dallarının karlılık ve verimlilik oranları yükseldi. Kriz yılında en karlı çıkan sektörler mobilya, gıda ve tekstil sektörleri oldu. Kriz yılında en yüksek kayıplara uğrayan sektörler ise ana metal, kimya ve taşıt araçları sektörleri oldu. Krizde en büyük kaybın daha büyük ölçekli şirketlerin yer aldığı ağır sanayide yaşanması, buna karşın daha küçük ölçekli kuruluşlardan oluşan hafif sanayi de karlılık oranlarının artması, ikinci 500 büyük sanayi kuruluşunun performansının birinci 500’den daha iyi olmasında da etkili oldu.
Sektörlerin kriz yılında elde ettikleri sonuçların birbirinden farklı olmasında dış pazarlara olan bağımlılık oranlarının düzeyi ile iç pazardaki güçleri etkili oldu. Piyasaların canlandırılması için bazı sektörlerde uygulanan katma değer vergisi indirimleri de indirimden yararlanan sektörlerin elde ettiği sonuçlarda çok önemli bir rol oynadı.
ORTA-ÜST SINIFA HİTAP EDEN KARINI ARTIRDI
Emek yoğun sektörlerin, elde ettiği sonuçlarda işten çıkarmalar ile işçi ücretlerindeki düşüş de etkili oldu.
İç pazarda güçlü bir dayanağı olan ve esas olarak da orta-üst sınıflara hitap eden sektörlerin karlılıklarında belirgin bir artış gerçekleşti. Orta ve üst gelir gruplarında yer alan ve krizde işini kaybetmeyerek gelir düzeyini koruyan aileler, kriz psikolojisinin hafiflemesi ve vergi indirimleri ile tüketimlerini hızlandırdılar. Bu hareketlenmeden en fazla ev eşyaları pay kaptı. Mobilya ve tekstil ile elektrikli ev aletlerinin yer aldığı metal eşya, makine ve techizat sektörünün performansında bunun izleri gözleniyor.
Vergi indiriminden yararlanmasına karşın taşıt araçları ve yan sanayiinin performansının göreli olarak daha düşük olması, bu sektörün dış pazarlara olan bağımlılığının yüksek olmasından kaynaklandı.
Dış pazarlara bağımlılığı yüksek olan sektörler ile yatırım malları üreten sektörler krizde en ağır hasarı aldılar. Ana metal sanayii ile, kimya sektörünün kayıpları büyük ölçüde bu faktörlerden kaynaklandı.
EMEK YOĞUN SEKTÖRLER KRİZDEN KARLA ÇIKTI
Kriz yılından en karlı çıkan sektör olan ağaç ürünleri ve mobilya sektörü üretimden satışlarını yüzde 13.2 artırırken, vergi öncesi karındaki artış yüzde 713’ü buldu. Ağaç ürünleri ve mobilya sektörü yüzde 1 ile çalışan sayısını artıran iki sektörden birisi oldu. Bu sektörde çalışan başına kar yüzde 16.4 artarak 23 bin 949 liraya çıktı.
Krizde en fazla hasar gören ana metal sanayiinde ise üretimden satışlar yüzde 29.9 düştü. Bu arayştırmada yer alan 83 ana metal sanayii şirketi 2008’de toplam 2.45 milyar liralık vergi önceki kar elde ederken, 2009 yılını 634 milyon lira zararla kapattılar. Ana metal sanayii, yüzde 7.9 ile taşıt araçlarından sanra çalışan sayısını en fazla azaltan sektör oldu. Ana metal sanayiinde yüzde 6.4 olan aktif karlılığı, 2009’da 8.1 puanlık bir kayapla eksi yüzde 1.7’ye düştü. Ana metal sanayii 2008’de çalışan başına 44 bin 348 lira kar elde ederken, 2009’da 12 bin 362 lira zarar etti.
Krizde en fazla hasar alan ikinci sektör olan kimyada üretimden satışlar yüzde 26, vergi öncesi kar yüzde 12.1 azaldı. Kimya sektöründe çalışan sayısı da yüzde 3 azaltıldı. Krizde en fazla kayba uğrayan üçüncü sektör olan taşıt araçlarında üretidensatışla yüzde 8.5, vergi öncesi kar yüzde 6.2 düştü. Taşıt araçları yüzde 13.5 ile çalışan sayısını en fazla azaltan sektör oldu.
Kriz yılından başarıyla çıkan sektörlerden ikincisi gıda, içecek ve tütün sektör oldu. Gıda sektörü üretimden satışlarını yüzde 10.7 artırırken, vergi öncesi karını yüzde 102 artırdı. Gıda sektörü yüzde 3.2 ile istihdamını en fazla artıran sektör oldu. İstihdamdaki artışa rağmen gıda söktöründe çalışan başına kar yüzde 96 arttı.
Krizden olumlu bir sonuçla çıkan üçüncü sektör olan tekstil ve giyim, üretimden satışları yüzde 1.1 azalmasına rağmen zarardan kara geçti. Araştırmanın kapsadığı 107 tekstil ve giyim şirketi 2008’de 309 milyon lira zarar etmişken, 2009’da 523 milyon lira vergi öncesi kar elde ettiler. Tekstil ve giyim sektörünün, yüzde 4.8 ile istihdamını en fazla azaltan sektörler arasında yer alması da kara geçmede önemli bir rol oynadı. Böylece tekstil sektörünün aktif karlılığında 4.8 puanlık bir iyileşme gerçekleşti.
KARŞILAŞTIRMA NASIL YAPILDI?
Sektörlerin performans karşılaştırmalarını yaparken, İSO’nun iki bölüm halinde açıkladığı en büyük 1000 sanayi kuruluşu çalışmasında yer alan veriler kullanıldı. Sektör sınıflamasında da İSO’nun araştırmada kullandığı yaklaşım kullanıldı.
Hem 2008, hem de 2009 yılında ilk 1000 sanayi kuruluşu arasına giren ve her iki yıla ait verilerini tam olarak açıklayan şirketler değerlendirmeye katıldı. Değerlendirmede üretimden satışlar,satış hasılatı, aktif büyüklüğü, övergi öncesi kar-zarar ve çalışan sayısı verileri kullanıldı. Her iki yıla ait bu verileri tam olan 660 şirket olmasına karşın hesaplamaya 659 şirket dahil edildi. Elekrik üretim sektöründe bulunan kamuya ait Elektrik Üretim AŞ (EÜAŞ) ortalama sektör hesaplarında sapma yaratacağı için hesaplama dışında tutuldu.
EÜAŞ, tüm büyüklüklerinde normal bir artış olmasına karşın kar-zarar rakamında olağan ekonomik faaliyetlerle açıklanamayacak bir farklılık barındırıyor. 2008’de 652 milyon lira zarar eden EÜAŞ, geçen yıl satışlarında kayda değer bir değişiklik olmamasına rağmen 1 milyar 423 milyon lira kar elde etti. Bu değişikliğin büyük ölçüde enerji sektöründeki kamu kuruluşları arasındaki hesaplardan kaynaklandığı anlaşılıyor. Olağan ekonomik faaliyetlerin bir sonucu olmayan ve büyüklüğü itibarıyla tüm hesaplarda önemli sapmalar yaratan EÜAŞ, bu neenle hesaplamaların dışında tutuldu.
En büyük kayıp ana metalde (2008'e göre yıllık değişim) | |||||
Sektör | Üretimden Satışlar (%) | Satış Hasılatı (%) | Aktif Toplamı (%) | Dönem Karı / Zararı (%) | Ücretli çalışan sayısı (%) |
Toplam | -13.2 | -11.8 | 4.9 | 11.9 | -3.9 |
Ağaç ürünleri, mobilya | 13.2 | 12.8 | 13.8 | 713.0 | 1.0 |
Gıda, içecek, tütün | 10.7 | 9.7 | 12.3 | 102.1 | 3.2 |
Tekstil, giyim, deri, ayakkabı | -1.1 | -2.4 | 3.1 | -4.8 | |
Metal eşya, makine ve techizat | -3.8 | -7.5 | 7.2 | 152.8 | -1.1 |
Elektrik | -4.7 | -3.7 | 26.0 | 164.9 | 0.0 |
Taş toprağa dayalı sanayi | -5.4 | -5.1 | 0.2 | 10.9 | -5.5 |
Kağıt ürünleri, basım, gazete | -8.0 | -7.3 | -0.2 | -6.3 | |
Taşıt araçları ve yan sanayii | -8.5 | -8.3 | 5.6 | -6.2 | -13.5 |
Madencilik | -8.7 | 2.3 | 15.8 | 39.8 | -2.0 |
Kimya, petrokimya, ilaç, lastik, plastik | -26.0 | -19.5 | 5.8 | -12.1 | -3.0 |
Ana metal | -29.9 | -28.2 | -6.6 | -7.9 | |
Karlılık artışında mobilya lider | ||||||
Aktif karlılığı | Çalışan başına vergi öncesi kar/zarar | |||||
Sektör | 2008 (%) | 2009 (%) | Fark (% puan) | 2008 (TL) | 2009 (TL) | Değişim (%) |
Toplam | 5.4 | 5.8 | 0.4 | 20,570 | 23,949 | 16.4 |
Ağaç ürünleri, mobilya | 1.2 | 8.7 | 7.5 | 3,416 | 27,506 | 705.3 |
Tekstil, giyim, deri, ayakkabı | -1.8 | 3.0 | 4.8 | -2,955 | 5,234 | |
Metal eşya, makine ve techizat | 3.4 | 8.0 | 4.6 | 11,395 | 29,116 | 155.5 |
Gıda, içecek, tütün | 5.2 | 9.4 | 4.2 | 15,792 | 30,928 | 95.8 |
Kağıt ürünleri, basım, gazete | -0.4 | 2.9 | 3.2 | -1,957 | 16,215 | |
Elektrik | 2.9 | 6.2 | 3.2 | 92,412 | 244,943 | 165.1 |
Madencilik | 11.5 | 13.9 | 2.4 | 23,617 | 33,674 | 42.6 |
Taş toprağa dayalı sanayi | 6.1 | 6.7 | 0.6 | 32,356 | 37,967 | 17.3 |
Taşıt araçları ve yan sanayii | 6.8 | 6.0 | -0.8 | 17,737 | 19,235 | 8.4 |
Kimya, petrokimya, ilaç, lastik, plastik | 8.8 | 7.3 | -1.5 | 64,543 | 58,508 | -9.3 |
Ana metal | 6.4 | -1.7 | -8.1 | 44,348 | -12,362 | |
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder