Sonunda Çin çarpmışa dönmeyelim

Geçen hafta  Çin Başbakanı  Ven Jibao’nun ziyareti sırasında Çin ile ekonomik ilişkileri geliştirmeye yönelik “müjdeler” verildi. Bu müjdelerden birisi karşılıklı ticarette Türk Lirası ve yuan’ın kullanılacak olması, ikincisi Çin’in Türk tahvilleri alma kararı idi.

Her iki adım da Çin’in son dönemde izlediği global stratejinin doğrudan bir parçası. Bu nedenle iki adımın da Çin’e yarayacağını söyleyebiliriz. Ancak aynı şeyi Türkiye açısından da söylemek, o kadar kolay değil. En azından iki adımın da her durumda Türkiye lehine işleyeceğini söyleyemeyiz. Çin’den yaptığımız ithalat, ihracatımızın 7.3 katı ve Çin’in elinde Türkiye’nin milli gelirinin 3 katı kadar döviz rezervi var. Yani ipler Çin’in elinde olacak. Bu yüzden “Çin çarpmışa dönmemek için” dikkatli olmak gerekiyor.

Çin, birbiriyle iç içe geçmiş ve birbirini destekleyen bir dizi operasyonu bir arada yürütüyor. Bunlardan birisi yuan’ı adım adım bir uluslararası rezerv para birimi haline getirmek ve doların bu alandaki egemenliğini zayıflatmak. Yuan ile ticaretin artırılması bu stratejinin bir parçası. Dış ticaretin yuan ile yapılması, Çin’in bu ülkelerle olan ticari ilişkilerinin daha hızlı gelişmesine yardımcı olduğu gibi, Çin’in bu ekonomiler üzerindeki etkisini de artıracak.

Çin’in Asya ve Avrupa ülkelerindeki tahvil yatırımları da aynı stratejinin parçası. Çin bu yolla elindeki 2.4 trilyon dolarlık döviz rezervi içindeki dolar ağırlığını yavaş yavaş azaltıyor. Bu, bir yönüyle doların egemenliğini zayıflatan bir rol oynuyor. Asıl önemlisi ise Çin bunu, dünya ekonomisini etkilemede bir silah olarak kullanıyor. Giderek daha fazla savaş diliyle konuşan dünya ekonomisinde, 2.4 trilyon dolarlık bir döviz rezervine sahip olmak, savaşta atom bombasına sahip olmak gibi bir şey.

Çin bu döviz rezervlerini kullanarak kısa bir süre önce Japonya ve Güney Kore ekonomilerini, deyim yerindeyse allak bullak etti. Çin bu iki ülkede yüklü tahvil alımları yaptı. Bu operasyon iki ülkenin de para birimlerinin hızla değer kazanmasına yol açtı. Won ve Japon Yeni’nin değer kazanması, dış ticarette iki rakibi karşısında Çin’i daha avantajlı hale getiriyor. Çin, rakip ülkelerin paralarının değerini yükselterek, dolaylı olarak kendi parasının değerini düşürmüş oluyor. Bu operasyon aynı zamanda, Japon şirketlerinin yatırımlarını Çin’e yöneltmeye zorluyor.

Çin’in Türk tahvilleri alması, dozajı farklı da olsa aynı sonucu yaratır. Çin’in döviz rezervlerinin binde biri ile bile TL’nin değerini ve faizleri istediği gibi oynatabilir. Zaten değerli olan TL’nin bu yolla iyice değerlenmesi ve faizlerin aşırı ölçüde düşmesi, ekonominin kırılganlıklarını iyice artırabilir.

Dış ticarette yuan ve TL’nin kullanılması ise duruma göre farklı etkiler yaratabilir. Türkiye’nin ithalatında TL’yi daha fazla kullanması Türkiye’nin yararına olacaktır. Ancak ikili ticarette yuan kullanımının daha fazla payı olacağı da açık. Türkiye ticaret açığının yüzde 22’sini Çin’e karşı veriyor. Bu açığın dolarla değil de yuan ile ödenmesinin çok büyük bir farkı yok. Çin’in yuan’ın değerini kendisi belirlediği için, belirsizlikleri daha fazla olduğu için riskleri daha fazla bile olabilir. 

Çin ile dış ticaretin seyri
	Çin ile dış ticaret (bin $)				Toplam ihracatın ithalatı karşılama oranı (%)	Çin'in toplam dış ticaretteki payı (%)
	İthalat	İhracat	Ticaret açığı	İhracatın ithalatı karşılama oranı (%)		İthalat	İhracat	Ticaret açığı
1996	556,492	65,115	491,377	11.7	53.2	1.28	0.28	2.41
1997	787,457	44,375	743,082	5.6	54.1	1.62	0.17	3.33
1998	846,134	38,447	807,687	4.5	58.7	1.84	0.14	4.26
1999	894,813	36,649	858,164	4.1	65.4	2.20	0.14	6.09
2000	1,344,731	96,010	1,248,721	7.1	51.0	2.47	0.35	4.67
2001	925,620	199,373	726,247	21.5	75.7	2.24	0.64	7.22
2002	1,368,317	268,229	1,100,087	19.6	69.9	2.65	0.74	7.10
2003	2,610,298	504,626	2,105,672	19.3	68.1	3.76	1.07	9.53
2004	4,476,077	391,585	4,084,492	8.7	64.8	4.59	0.62	11.88
2005	6,885,400	549,764	6,335,636	8.0	62.9	5.90	0.75	14.63
2006	9,669,110	693,038	8,976,073	7.2	61.3	6.93	0.81	16.61
2007	13,234,092	1,039,523	12,194,569	7.9	63.1	7.78	0.97	19.42
2008	15,658,210	1,437,204	14,221,007	9.2	65.4	7.75	1.09	20.33
2009	12,676,466	1,599,115	11,077,351	12.6	72.5	9.00	1.57	28.57
2010 (8 ay)	10,670,659	1,451,246	9,219,413	13.6	63.5	9.29	1.99	21.99