Büyüme yavaşlarken gelir dağılımı nasıl etkilenecek?

Yılın ilk çeyreğine ait büyüme verileriyle birlikte hanehalkı tüketim harcamalarına ilişkin veriler de açıklandı. Hanehalkı tüketim harcaması verileri, bireysel tüketim harcamalarının büyümeye ne kadar katkı yaptığının yanısıra ailelerin harcamaları arasındaki dengesinin nasıl değiştiği hakkında da bilgi veriyor. Ayrıca büyüme hızındaki değişimlerin, ailelerin tüketim tercihlerini nasıl etkilediği hakkında fikir sahibi oluyoruz.

Ekonomi geçen yılın son çeyreğinden başlayarak belirgin bir yavaşlama sürecine girmiş durumda. Büyüme hızı, geçen yılın son çeyreğinde yüzde 5.2’ye, bu yılın ilk çeyreğinde ise yüzde 3.2’ye geriledi. Bireysel tüketim harcamalarındaki hız kaybı daha yüksek oldu. Bireysel tüketim harcamalarının artış hızı geçen yılın son çeyreğinde yüzde 3.4’e indikten sonra ilk çeyrekte yerinde saydı. Türkiye’de yaşayanların yurtiçi tüketimi, geçen yılın son çeyreğinde yüzde 3.54 artarken bu yılın ilk çeyreğinde sadece yüzde 0.4 artabildi. Türkiye’de yaşayanların yurtdışı harcamaları ise son çeyrekte yüzde 8.9 düştükten sonra bu yılın ilk çeyreğinde yüzde 39.5 gibi keskin bir düşüş gerçekleştirdi.

 

Ekonomi yavaşlarken aileler giyim ve ulaşımdan kıstı
(1998 sabit fiyatlarıyla yıllık değişim %)	2011- 4.çeyrek	2012- 1.çeyrek
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla	5,20	3,19
Yerleşiklerin toplam iç ve dış tüketimi	3,41	0,02
Yerlilerin yurtdışı tüketimi	-8,88	-39,51
Yerlilerin yurtiçi tüketimi	3,54	0,37
Turistlerin yurtiçi tüketimi	-2,95	-3,20
Yerli ve yabancıların yurtiçi tüketimi	3,21	0,25
Gıda, içki ve tütün	3,18	3,43
Giyim ve ayakkabı	-4,08	-7,35
Konut, su, elektrik, gaz ve diğer yakıtlar	1,10	1,97
Mobilya, ev aletleri ve ev bakım hizmetleri	12,10	0,55
Sağlık	2,39	9,07
Ulaştırma ve haberleşme	-0,59	-7,44
Eğlence ve kültür	8,81	11,36
Eğitim	11,91	8,53
Lokanta ve oteller	9,32	1,99
Çeşitli mal ve hizmetler	1,49	-1,71

Türkiye’de yaşayanlar ile turistlerin toplam yurtiçi tüketimi ise geçen yılın son çeyreğinde yüzde 3.2 arttıktan sonra bu yılın ilk çeyreğinde sadece yüzde 0.25 artabildi. Bunun alt kalemlerine baktığımızda her iki çeyrekte de ailelerin giyim ve ayakkabı ile ulaştırma ve haberleşme kalemlerinde harcamalarını ciddi ölçüde azattıkları görülüyor.

Ailelerin giyim ve ayakkabı harcamaları, nüfus artışına rağmen, iki çeyrekte üst üste yüzde 4.1 ve yüzde 7.4 azaldı. Ulaştırma ve haberleşme harcamalarındaki düşüş ise son çeyrekte yüzde 0.6, bu yılın ilk çeyreğinde yüzde 7.4 oldu. Daha çok kişisel bakım ürünlerinden oluşan çeşitli mal ve hizmetlerde ise bu yılın ilk çeyreğinde yüzde 1.71’lik bir düşüş yaşandı. Mobilya ve ev aletlerinde artış hızı yüzde 12.1’den yüzde 0.55’e indi.

Yılın ilk çeyreğinde eğlence ve kültür yüzde 11.4 ile en fazla büyüyen harcama kalemi oldu. Bunu, yüzde 9.1 ile sağlık ve yüzde 8.5 ile eğitim izledi.

Gıda, içki ve tütündeki büyüme yüzde 3.43 oldu. Nüfus dikkate alındığnıda gıda harcamalarının yerinde saydığı kabul edilebilir. Lokanta ve otel harcamalarındaki artış hızı da yüzde 9.3’ten yüzde 2’ye indi.

Veriler, bu kadarıyla harcama kalemleri arasındaki bu farklılaşmanın, toplumun farklı gelir gruplarına nasıl yansıdığı hakkında kesin sonuçlar ortaya koymuyor. Ancak harcama kalemleri ile gelir grupları arasındaki ilişkilere bakarak bazı ön tahminlerde bulunmak da mümkün.

Ulaştırma ve haberleşme harcamalarındaki düşüş, büyük olasılıkla orta gelir grubunun otomobil alımlarındaki düşüşten kaynaklanıyor. Krizden çıkışta en hızlı büyüyen harcama kalemlerinden olan mobilya ve ev aletlerindeki büyümenin yüzde 0.6’ya kadar düşmesi de alt ve orta gelir grubunun harcamaları kısmasına işaret ediyor. Giyim ve ayakkabıda iki çeyrektir yaşanan küçülme de orta ve alt gelir gruplarının, ilk olarak bu kalemde tasarrufa başladıklarını gösteriyor.

Buna karşın en üst gelir grubunun etkili olduğu eğitim, eğlence ve kültür kalemlerinde yüksek büyüme hızının sürmesi, üst gelir grubunun bu kalemlerdeki ağırlığını artırdığının habercisi olabilir.

Bu değişiklikler ekonomi yavaşlarken bundan üst gelir grubunun pek etkilenmediğini, buna karşın orta ve alt gelir grubunun kayba uğradığına işaret ediyor. Birinci çeyrek verileri, ekonomideki yavaşlamanın gelir dağılımının daha da bozulmasına yol açacağının sinyallerini veriyor.